معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ملانصرالدین اسطوره‌ای ساده‌لوح و حکیم روستایی است که داستان‌های حکمت‌آمیز او، بی‌زمان و بی‌مکان، از منبعی فراتر از کتاب‌آموزی سرچشمه می‌گیرد. جمال رحمان در این کتاب بینش‌های معنوی را با داستان‌های آموزشی طنز ملا درهم می‌آمیزد و آنها را به موضوعاتی که در بطن جستجوی معنوی است، پیوند می‌دهد. وی با پرداختن به موضوعاتی چون: آسیب‌پذیری انسان، سختی کار معنوی درونی و بیرونی، خطرات نفس و موارد دیگر داستان‌های ملا را با سخنانی از قرآن، حضرت محمد (ص)، مولانا، حافظ و دیگر حکیمان بیان می‌کند. این منابع همراه با تمرین‌های معنوی، روح خواننده را با خنده بیدار می‌کند و به او الهام می‌بخشد تا دنیای خود و اطرافش را متحول کند.

عارفان انواع مختلفی دارند و برخی آزادی‌خواه‌تر از دیگران هستند؛ اما در مجموع عارفان یک مسئلۀ مشترک دارند: زیاد می‌خندند. در طول قرن‌ها ملانصرالدین به عنوان اسطوره‌ای از این خندۀ پایدار بیرون آمده است. ملا با معلمان عرفانی موافق است که در اسرار گیج‌کننده و خنده‌داری که در زندگی معنوی خود با آن مواجه می‌شویم، جای خندیدن زیاد است.

ملا بی‌زمان و بی‌مکان است. اولین گزارش‌های مکتوب از او در قرن سیزدهم منتشر شد و از ملاقات او با جلال‌الدین رومی یاد شده است؛ اما داستان‌های شفاهی او در اوایل قرن هشتم نقل شده است. او مسلمان خاورمیانه‌ای است؛ اما چون بینش‌هایش جهانی است، به عنوان شهروند جامعۀ جهانی پذیرفته شده است.

داستان‌های ملا رشته‌ای مشترک از آموزه‌های عارفانه را می‌رساند که می‌توان به این شرح خلاصه کرد: 1. یک تمرین معنوی ضروری این است که خود را به طور مستمر و دلسوزانه مشاهده کرده و شاهد اعمالمان باشیم. افزون بر آن ضعف‌ها را تصدیق کرده و به آنها بخندیم، در حالی که بی‌وقفه برای تکامل به آگاهی بالاتر تلاش می‌کنیم. 2. نور آگاهی مداوم، کم‌کم مقید خواهد شد که نفس کاذب ما را از بین ببرد و ما را به نفس اصیل خود نزدیک‌تر کند. 3. نمی‌تواند به مؤسسات و کسانی که در مؤسسات خدمت می‌کنند اعتماد کرد تا به ضعف‌هایمان اعتراف کنیم و باید کمی نسبت به برنامه‌هایی که از سوی رهبران و واعظان دینی می‌آید بیندیشیم و کمی نسبت به آن شک داشته باشیم. 4. فهم بشری ما از آیات الهی ممکن است از آنچه مدنظر خدا بوده، کمتر باشد. 5. باید با فضل و شجاعت برای تغییر یا حذف آداب و رسوم دینی و تفاسیر کتاب مقدس که آزمون شفقت و سخاوت الهی را برآورده نمی‌کند، تلاش کنیم.

در واقع این کتاب دربارۀ بینش‌های معنوی است که از طریق آموزش داستان‌ها و آیات مقدس یا شعرها منتقل می‌شود. عمیق‌ترین حقیقت گاهی به بهترین وجه از طریق یک داستان ساده یا یک آیه روشن بیان می‌شود.

این کتاب شامل 48 فصل کوتاه است که از اولین تمایلات معنوی تا تکمیل سفر معنوی را دربر می‌گیرد. بشی به نام «وضعیت انسانی ما» جستجوی هویت واقعی انسان را شرح می‌دهد. فصل «برخی تغییرات در آگاهی» به این موضوع می‌پردازد که چگونه بحران‌های زندگی سبب می‌شود سؤالات عمیق‌تری بپرسیم. در فصل «مشکلات و آسیب‌پذیری‌ها» اشتیاق خود را برای دیگران، وابستگی برده‌وار خود به متخصصان، اشتهای قلبی برای تمجید و القاب و دلبستگی به چیزهای آشنا بررسی شده است. بخش «احتیاط نهادهای مذهبی» فساد برخی مؤسسات دروغین را در نتیجۀ نگهداری معنوی معوق، آداب و رسوم دینی ازبین‌رفته و ایمان به یقین بررسی می‌کند. فصل «تمرینات معنوی» بر تکریم لحظۀ حال، تمرین شکرگزاری و شرکت در دعاها و مناسک و .... تمرکز دارد. فصل «حکمت برای سفر درونی» حکمت بی‌زمانی را از حکیمان روحانی ارائه می‌کند تا به ما در مسیر درونی‌مان کمک کند. فصل «در دنیا درگیر باشید» انجام کارهای زیبا، ایجاد جامعه، پیگیری عدالت، احترام به زنان و کودکان را بررسی می‌کند. در نهایت فصل «زمان بازگشت به خانه» یادآوری می‌کند دیر یا زود به منبع خود بازخواهیم گشت و از ما خواسته می‌شود درباره نحوه زندگی‌مان توضیح دهیم.

هر فصل شامل داستان‌ها و بینش‌ها برای تمرین و تأمل است. تأملات شامل آیات قرآنی مرتبط، سخنان حضرت رسول (ص) و اشعار مقدس یا سخنان حکیمان اسلامی است. تمرین‌ها شامل سؤالاتی برای تحریک نفس تأملی است که گاهی حداقل یک تمرین معنوی را دنبال می‌کند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: حالت انسانی

فصل دوم: تغیراتی در آگاهی

فصل سوم: احتیاط نهادهای علمی

فصل چهارم: آموزه‌های معنوی

فصل پنجم: خرد برای سفر درونی

فصل ششم: شناخت خداوند

فصل هفتم: در جهان متعهد باش

فصل هشتم: زمان بازگشت به خانه