معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بعد از چاپ و نشر «دیوان حافظ» به تصحیح استاد ناتل خانلری در سال 1359 و تجدیدچاپ آن در سال 1362، حافظ‌پژوهی رونق و شتاب چشمگیری گرفت. از این تاریخ به بعد بود که بسیاری از ادیبان و حافظ‌پژوهان در چاپ‌های مختلف دیوان حافظ دربارۀ ابیات و نکات موردنظر خود نظر دادند.

نوشته‌های این کتاب با صرف‌کردن زمانی چندساله در مطالعۀ تقریباً تمامی آثار نظم و شعر کهن فارسی و قسمت قابل ملاحظه‌ای از متون نثر فارسی تا پایان قرن هشتم که تصحیح و چاپ شده‌اند، به قصد دست‌یافتن به صورت درست شعر حافظ و همچنین رفع ابهام از نکات دستوری و ... و پی‌بردن به معانی درست ابیاتی از دیوان حافظ که تاکنون بر سر آنها بین حافظ‌پژوهان و شارحان شعر حافظ اختلاف‌نظر وجود داشته، نوشته شده‌اند.

نویسنده دربارۀ بسیاری از واژه‌ها، ترکیب‌ها و عباراتی که تشخیص داده از حافظ بوده‌اند، اما به وجهی غیرمستند و بدون دلیل توسط نسخه‌نویسان از بیت‌های حافظ بیرون گذاشته شده‌اند تا ساختۀ ذهن معلول خود را جانشین آنها کنند، بدون تحقیق و جستجو و در نتیجه بدون ارائۀ مستند و دلیل در تأیید درستی آنها سخن نگفته است؛ بنابراین یقین دارد دوست‌داران شعر حافظ و حافظ‌پژوهان که در نقد سره از ناسره در شعر حافظ عمر صرف کرده‌اند، به‌راحتی هیچ‌کدام از نوشته‌های این کتاب دربارۀ ابیات حافظ را مورد بحث نمی‌گذارند.

در مجموع در این کتاب دربارۀ 53 بیت حافظ نکات تازه‌ای طرح شده است؛ ابیات مورد اشاره عبارتند از:

1. به بوی نافه‌ای کآخر صبا زان طرّه بگشاید
2. همه کارم ز خودکامی به بدنامی کشید آری
3. صلاح کار کجا و من خراب کجا
4. بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت
5. غرور حسن اجازت مگر نداد ای گل
6. به خلق و لطف توان کرد صید اهل نظر
7. در آسمان نه عجب گر به گفتۀ حافظ
8. کشتی شکستگانیم ای باد شرطه برخیز
9. آن تلخ‌وش که صوفی ام‌الخبائثش خواند
10. هنگام تنگدستی در عیش کوش و مستی
11. خوبان پارسی‌گو بخشندگان عمرند
12. شاهد و مطرب به دست‌افشان و مستان پای‌کوب
13. هرکه زنجیر سر زلف پری‌روی تو دید
14. سوز دل بین که ز بس آتش اشکم، چون شمع
15. ماجرا کم کن و بازآ که مرا مردم چشم
16. شکفته شد گل حمری و گشت بلبل مست
17. در این رباط دودر چون ضرورت است رحیل
18. شکوه آصفی و اسب باد و منطق طیر
19. به بال و پر مرو از ره که تیر پرتابی
20. زبان مور به آصف دراز گشت و رواست
21. مرنج حافظ و از دلبران حفاظ مجوی
22. چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست
23. باده و مطرب و گل جمله مهیاست ولی
24. رواق منظر چشم من آشیانۀ توست
25. چشم جادوی تو خود عین سواد سحرست
26. زبان ناطقه در وصف شوق نالان است
27. چیست این سقف بلند سادۀ بسیار نقش
28. من و شمع صبحگاهی سزد ار به‌خود بگرییم
29. غمزۀ شوخ تو خونم به خطا می‌ریزد
30. آن جوان‌بخت که می‌زد رقم خیر قبول
31. شکر آن را که میان من و او صلح افتاد
32. رقص بر شعر خوش و نالۀ نی خوش باشد
33. گر می‌فروش حاجت رندان روا کند
34. داده‌ام باز نظر را به تذروی پرواز
35. کشتۀ غمزۀ تو ش حافظ ناشنیده‌پند
36. به صفای دل رندان صبوحی‌زدگان
37. یاد باد آنکه مه من چو کُلَه بربستی
38. خوشا دلی که مدام از پی نظر نرود
39. منظر دل نیست جای صحبت اضداد
40. معاشران گره از زلف یار باز کنید
41. مباش غرّه به بازوی خود که در خبر است
42. در دفتر طبیب جهان باب عشق نیست
43. چو برشکست صبا زلف عنبرافشانش
44. زمانه از ورق گل مثال روی تو ساخت
45. اگر شراب خوری جرعه‌ای فشان بر خاک
46. روز ازل از کلک تو یک قطره سیاهی
47. به عهد گل شدم از توبۀ شراب خجل
48. شرمم از خرقۀ آلودۀ خود می‌آید
49. خوش بسوز از غمش ای شمع که اینک من نیز
50. با چنین حیرتم از دست بشد صرفۀ کار
51. تا همه خلوتیان جام صبوحی گیرند
52. عبوس زهد به‌وجه خمار ننشیند
53. ز دوستان تو آموخت در طریقت مهر