معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

داستایفسکی می‌گوید که در واپسین دم پیش از اعدام آدمی، او هر اندازه هم که دلیر باشد، اگر با این گزینه روبرو شود که در عوض مرگ، چند صباح برجای از عمرش را بر ستیغ صخره‌ای بی آب و علف سپری کند، با جان ودل آن را برخواهد گزید. در واقع اعدام آمیخته به دهشتی کافکاوار است، که به ورای وحشت صرف از مرگ، محنت یا حقارت می‌رود. این دهشت نه با خشونت بلکه با امر مرگ اندیشانه مرتبط است، با آن نزاکت خونسردانه تشریفات اعدام، که در آن از آدمی که قرار است گردنش خرد شود انتظار می‌رود خردمندانه و با خلقی خوش در مرگ خویش مشارکت کند. این دهشت در دست دادن تشریفاتی اعدامی با جلاد خویش تجلی می‌یابد؛ نیز در این آگاهی مجرم حاضر است که در نگاه‌های خیره شرمگین مقامات او از هم اینک بسان مردی مرده با رخی کبود و ستون فقراتی شکسته دیده می‌شود؛ و در اینکه آنچه برای او خاتمه خشمگین و فرجامین زندگی است به گمان آنان فقط وظیفه‌ای ناخوشایند است، که با آهی از سر تسکین و با بیکن و تخم مرغ پی گرفته خواهد شد.

آرتور کوستلر در پیش‌گفتار کتاب می‌گوید: «در 1937، در گیرودار جنگ داخلی اسپانیا، به اتهام جاسوسی سه ماه را تحت حکم اعدام گذراندم و در این روزها شاهد اعدام هم‌بندیانم و گوش‌به‌زنگ ازراه‌رسیدن موعد اجرای حکم خودم بودم. این سه ماه در من دلمشغولی‌ای شخصی نسبت به موضوع مجازات اعدام برجای نهاد، تا حد زیادی مشابه «اسمیت نیمه‌حلق‌آویز» که موقعی که پس از به‌دارآویخته‌شدن پایین کشیده شد، کماکان جان در بدن داشت و مسیر زندگی را پی گرفت. هر مرتبه که در این مملکت به اصطلاح صلح‌طلب گردن یک انسان بدین طریق شکسته می‌شود، خاطرات آن سه ماه همچون عفونت جراحتی التیام‌نیافته بیرون می‌زنند. من هرگز به آرامش راستین دست نخواهم یافت مگر آنکه اعدام برانداخته شود».

کوستلر در این کتاب سوگیری خود را مطرح کرده است. این سوگیری استدلال‌های طرح‌شده در این کتاب را تحت تأثیر می‌گذارد، منتها به واقعیاتی که در آن بیان شده جهت نمی‌دهد و بخش عمدۀ محتوای کتاب بر داده‌ها و واقعیت‌ها استوار است. در فصل نخست کتاب به تاریخ اعدام در اروپا پرداخته شده است.

براهین مدافعین اعدام از ایام لرد ابن‌برو تا به امروز اساساً دست‌نخورده باقی مانده‌اند. در تازه‌ترین مباحثات پارلمانی ـ 10 فوریه و 22 جولای 1955 ـ وزیر وقت کشور، سرگرد لوید جرج، مرتبه‌ای دیگر صبورانه سه دلیل مخالفت دولت را با لغو اعدام تکرار کرد: اینکه مجازات مرگ ارزش بازدارندۀ یگانه‌ای دارد؛ ممکن نیست بتوان هیچ مجازات جایگزین رضایت‌بخشی برای آن طرح ریخت؛ در نهایت افکار عمومی خواهان تداوم این مجازات است. در فصل دوم نخستین دلیل بررسی شده است.

حیوانات متهم به کشتن آدمیان در قرون وسطی و حتی گاهی تا سدۀ نوزدهم به محکمۀ قانون آورده و از دفاع وکیل بهره‌مند می‌شدند و گاه تبرئه و اغلب اوقات محکوم می‌شدند به حلق‌آویزی، زنده سوختن یا زنده به گورشدن. ماده‌خوک داخل گراور جان طفلی را گرفته بود و به سال 1386 در فالایس به دار آویخته شد؛ اسبی که مردی را کشته بود، در سال 1389 در دیژون حلق‌آویز شد و .... سبب چیست که حلق‌آویزکردن یک حیوان را حتی تنفرانگیزتر و تهوع‌آورتر از دارزدن یک انسان می‌یابیم؟ نویسنده در فصل سوم در پی پاسخ به این سؤال است.

فصل چهارم اختصاص به بررسی پروندۀ مک‌ناتن و قاعده‌ای با عنوان «سابقه فاقد سابقه» دارد. در فصل پنجم نیز پرونده‌ای بررسی شده که متهم به قتل دیوانه خطاب شده است. فصل ششم نیز اختصاص به بررسی فلسفۀ دارزدن دارد. در فصل هفتم نیز ادامۀ بررسی فلسفۀ دارزدن و همچنین دلایل اعدام آورده شده است.

آدم‌های بی‌گناه در گذشته به دار آویخته شده‌اند و در آینده هم جز این نخواهد شد، مگر آنکه مجازات مرگ برچیده شود یا جایزالخطایی آمیزاد در قضاوت به طریقی برچیده شود و حضرات قاضی بشوند ابرانسان. در فصل هشتم به بررسی اشتباهات محکومین یا محکمۀ منصفانه پرداخته شده است. در بخش پایانی کتاب نیز طی دو فصل نویسنده جایگزین دارزدن را بررسی کرده است.

بخش دوم کتاب با عنوان تأملاتی در باب گیوتین از آلبر کامو است. این بخش با توصیف واکنش پدر کامو به تماشای اعدام یک قاتل محکوم به مرگ آغاز می‌گردد. در ابتدا پدر او این تصمیم را کاملا تایید می‌کرده است. اما بعد از مشاهدۀ این اتفاق، برای چند روز شوکه می‌شود. در خلال این اثر تألیف‌شده، کامو بارها به حیرت و نفرت خود از وحشیانه‌بودن اعدام با گیوتین اشاره می‌کند. او همچنین از چند منبع نقل‌قول‌هایی ارائه می‌کند مبنی بر اینکه حالت مرگ فوری و به اصطلاح انسانی توسط گیوتین چیزی از قساوت آن کم نمی‌کند.

کامو بیان می‌دارد که در دنیایی که هیچکس از بی‌گناهی مطلق برخوردار نیست، هیچ مقام قضایی هم قادر به قضاوت کاملی برای چنین تصمیم‌گیری نخواهد بود. به همین دلیل او معتقد است مجازات حداکثری مرگ باید به‌خاطر خطاهایی که ممکن است در حین محاکمه و تعیین جرم صورت گرفته باشد، به کار مادام‌العمر تبدیل شود. در نگاه کامو، کار مادام‌العمر حتی از مرگ هم سختگیرانه‌تر است؛ اما حداقل امکان برگشت حکم در صورت بی‌گناهی وجود دارد و محکوم می‌تواند بین زندگی در این شرایط و خودکشی به انتخاب خود یکی را برگزیند. کامو می‌گوید که اعدام، عمدی‌ترین و از پیش تعیین‌شده‌ترین قتل ممکن است و هیچ اقدام جنایتکارانه‌ای با آن قابل مقایسه نیست. در صورتی می‌توان اعدام را با باقی قتل‌ها برابر دانست که مجرم تاریخی را به قربانی‌اش اعلام کند تا در آن تاریخ وحشتناک‌ترین مرگ را برای او به ارمغان بیاورد و سپس تا اجرای آن، ماه‌ها قربانی را در سایۀ کرم خود منتظر باقی بگذارد! در پایان اثر، وی معتقد است که باید بلافاصله در این زمینه اقدامی صورت بگیرد و فرانسه به طور آزمایشی به مدت ده سال، کار مادام‌العمر را جایگزین قصاص کرده و به این شکل الگویی برای کشورهای دیگر باشد.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌گفتار

* بخش اول: سنت و تعصب

فصل اول: میراث گذشته

فصل دوم: حفاظت از جانب مأمور اعدام

* بخش دوم: قانون

فصل سوم: تأملاتی در باب به‌دارآویختن یک خوک

فصل چهارم: سابقه‌ای فاقد سابقه

فصل پنجم: پروندۀ کوپال‌بَر

فصل ششم: جبر و ارادۀ آزاد

فصل هفتم: لرد گدارد و معجزۀ عیسی بر فراز کوهسار

فصل هشتم: اشتباهاً محکوم شده

* بخش سوم: پایان کابوس

فصل نهم: جایگزین برای دارزدن

فصل دهم: قربانی ماهانه

* تأملاتی در باب گیوتین

* پیوست‌ها و ارجاعات و منابع تأملاتی در باب دار

پیوست یک: تجارب کشورهای خارجی

پیوست دو: مدت‌زمان حبس قاتلان معفو (انگلستان و ولز)

ارجاعات و منابع