معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

امپراتوری هخامنشی یکی از بزرگ‌ترین امپراتورهای دنیای کهن بود که افزون بر گستردگی قلمرو که از جانب شرق به رود ایندوس در هند و دریای مدیترانه و رود نیل در غرب و از شمال به دریاچۀ اورال در آسیای مرکزی و جنوب خلیج فارس و دریای عمان در جنوب محدود می‌شد، از یک ساختار و نظم سیاسی و اداری منسجمی برخوردار بود که بعدها سرمشق بسیاری از پادشاهان بعد از خود شد. همچنین شاهان هخامنشی موفق شدند با استفاده از تجربۀ تمدن‌های کهن مجموعه‌ای از بناها و هنرهای ترکیبی را پدید آورند که اوج تعالی آن را می‌توان در معماری و هنر تخت جمشید مشاهده کرد. شناخت و معرفی این دوره از تاریخ ایران که شاهد اوج گسترش مرزها و شکوفایی تمدن ایران هستیم، یک ضرورت است. بنابراین در این کتاب کوشیده شده با نگاهی علمی و مستند چگونگی شکل‌گیری امپراتوری هخامنشی و تحولات سیاسی آن تا پایان این امپراتوری در هشت فصل تحریر و معرفی شود.

در یک دورۀ انتقالی از هراۀ دوم به هزارۀ اول پیش از میلاد، تعدادی از قبایل پارسی به‌تدریج وارد سرزمینی شدند که بخشی از سرزمین بومی عیلامی‌ها به نام «انشان» بود و بعدها به نام آنان «پارسه» نامیده شد. سؤال اصلی این است که پارسیان پیش از ورود به انشان، در کدام نواحی ساکن بودند و از کجا و چه مسیرهایی وارد سرزمین انشان یا فارس امروزی شدند. در فصل نخست کوشیده شده به این سؤال پاسخ داده شود و مهاجرت آریاها به ایران و ورود پارسیان به پارس بررسی شود.

در فصل دوم برای بررسی بنیان‌گذاری امپراتوری پارسیان، ابتدا به پیشینۀ حضور قبایل پارسی در منطقه و طایفۀ هخامنشیان که کورش از میان آنان برخاست، پرداخته شده و سپس رابطۀ بین پارسیان و مادها قبل از کورش بزرگ، کودکی، ظهور و پیروزی کورش بزرگ بر مادها و دیگر قدرت‌های منطقه در شرق نزدیک بررسی شده است.

نویسنده در فصل سوم ابتدا به مسئلۀ جانشینی کمبوجیه و آغاز فرمانروایی او به عنوان جانشین پدر پرداخته و سپس به فتح مصر و در ادامه نیز به ماجرای بردیا و گئومات مغ و ادعاهای داریوش در این‌باره اشاره کرده است. در فصل چهارم کوشیده شده ابتدا به بررسی شورش‌های بعد از واقعۀ کودتا در سراسر امپراتوری هخامنشیان پرداخته شده، سپس کشورگشایی‌های بعدی داریوش از جمله جنگ با یونانیان بررسی شده و در پایان اشاراتی به اقدامات داریوش در جهت ادارۀ کشور و خدمات عمراهی شده است. همچنین در این فصل نگاهی به فرهنگ و تمدن ایران در دورۀ هخامنشی انداخته شده است.

مهم‌ترین واقعۀ دوران پادشاهی خشایارشا افزون بر جنگ با یونان و تحکیم مبانی حکومت پدر، تداوم کارهای عمرانی داریوش در پرسپولیس و شوش است. خشایارشا پس از سرکوب شورش‌های مصر و بابل، اقدام به لشکرکشی به یونان کرد که محور اصلی بررسی در فصل پنجم است؛ اما پیش از آن ابتدا به چگونگی روی‌کارآمدن او در جایگاه جانشین مشروع پدر و سرکوب شورش‌های مصر و بابل که تقریباً هم‌زمان با روی‌کارآمدن وی شعله‌ور شده بود، پرداخته شده است.

در فصل ششم به دوران پادشاهی اردشیر اول و داریوش دوم پرداخته شده که آغاز افول امپراتوری هخامنشی است. گفتنی است منابع تاریخی برای این دوره بسیار محدودتر از دورۀ پیش از مرگ خشایارشا است و در این دوران منابع پارسی باستان یا اصلاً وجود ندارند یا کتیبه‌های موجود اغلب به معرفی پادشاه و خاندان او محدود می‌شوند. فصل هفتم اختصاص به بررسی پادشاهی اردشیر دوم و اردشیر سوم دارد. دوران پادشاهی اردشیر دوم، طولانی‌ترین دورۀ سلطنت در دوران هخامنشیان است. این دوره مصادف با کشمکش‌های داخلی در سلطنت هخامنشیان است.

هنگام به‌قدرت‌رسیدن داریوش سوم اوضاع امپراتوری آشفته بود. جدای از دسیسه‌های خواجه باگواس که سرانجام داریوش او را به قتل رساند، اوضاع در ایالات غربی هخامنشی دچار دگرگونی شده بود. مصر بار دیگر شورش کرد و مهم‌تر از همه ظهور قدرتمند فیلیپ مقدونی بود که در فصل پایانی به این موضوع و پایان سلسلۀ هخامنشیان پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌سخن

فصل یکم: مهاجرت آریاها به ایران و ورود پارسیان به پارس

فصل دوم: بنیان‌گذاری امپراتوری پارسی به رهبری کورش بزرگ (559 ـ 529 پ.م)

فصل سوم: دوران فرمانروایی کمبوجیه (529 ـ 522 پ.م) و تصاحب سلطنت به دست داریوش بزرگ

فصل چهارم: شهریاری داریوش (522 ـ 486 پ.م) و شکوه شاهنشاهی پارسیان

فصل پنجم: شهریاری خشایارشا (486 ـ 465 پ.م) و آغاز ناکامی‌های پارسیان

فصل ششم: پادشاهی اردشیر اول و داریوش دوم (465 ـ 405 پ.م): آغاز افول امپراتوری هخامنشی

فصل هفتم: پادشاهی اردشیر دوم و اردشیر سوم (405 ـ 338 پ.م): دوران کشمکش‌های داخلی

فصل هشتم: داریوش سوم (338 ـ 330 پ.م) و پایان امپراتوری هخامنشیان

سخن پایانی

تصاویر

مآخذ