معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

امروزه با روند روبه‌رشد مطالعات تطبیقی و نیز با تأسیس و رونق‌گرفتن رشتۀ ادبیات تطبیقی در سطح دانشگاهی، اهمیت مطالعات تطبیقی بیش از پیش احساس می‌شود. بلاغت از رکن‌های اساسی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی در تمامی مقاطع و گرایش‌ها است که بررسی تطبیقی آن با ادبیات سایر ملل کمتر موردتوجه بوده است؛ حال آنکه این حوزه زمانی جنبۀ کاربردی خواهد داشت که بتوان آن را هم‌پای دیگر حوزه‌های ادبیات نظیر «نقد ادبی» در سطح جهانی مطرح کرد. با پیونددادن بلاغت فارسی با بلاغت سایر ملل، مباحث آن به‌روز می‌شود و مطالب کم‌اهمیت آن حذف می‌گردد.

نویسنده در این کتاب کوشیده مباحث مهم بلاغت انگلیسی را با بلاغت فارسی و در وهلۀ بعد بلاغت عربی تطبیق دهد. در طرح مباحث غالباً جانب اختصار و سادگی اخذ شده و طرح مباحث پیچیده و کم‌کاربرد پرهیز شده است. پایه و اساس مباحث غالباً بلاغت انگلیسی است و در مواردی معدود بلاغت فارسی. گرچه نویسنده تلاش کرده برای اغلب مباحث مطرح‌شده نمونه‌هایی از ادبیات عربی نیز ذکر کند، در برخی موارد خود را پایبند این مسئله ندانسته است؛ چراکه کتاب‌ها و مقالات متعددی در زمینۀ بلاغت تطبیقی فارسی و عربی در دسترس است.

در ذکر شواهد متنی سعی بر آن بوده که هم از ادبیات کهن فارسی و عربی و هم از ادبیات معاصر نمونه‌هایی ذکر شود تا زمینۀ طرح این مباحث در ادبیات معاصر نیز بیش از پیش فراهم شود. این روند در برخورد با متون انگلیسی نیز لحاظ شده و در شواهدی که از ادبیات کهن انگلیسی نقل شده است، زبان کهن متون مثل «غزلواره‌های شکسپیر» نیز حفظ شده و تلاش بر آن بوده که در آنها تصرفی صورت نگیرد.

در طرح صنایع بلاغی عربی در وهلۀ نخست کتاب «جواهر البلاغه» احمد هاشمی معیار قرار داده شده و در ترجمۀ ابیات و اشعار از ترجمۀ این کتاب استفاده شده است. در وهلۀ بعد از کتب بلاغی کهن نظیر «المطول» نوشتۀ تفتازانی استفاده شهد است. در طرح صنایع بلاغی فارسی نیز غالباً کتب دکتر سیروس شمیسا و در وهلۀ بعد دیگر کتب بلاغی مدنظر بوده است.

بخش نخست کتاب به مسائل علم بیان اختصاص داده شده که موضوع آن بحث از معانی ثانوی کلمات است. در بخش دوم به علم بدیع پرداخته شده که موضوع اصلی آن بررسی چگونگی تزئین و آرایه‌بندی کلمات است. در بخش پایانی نیز به مباحث علم معانی پرداخته شده که موضوع اصلی آن بررسی معنای ثانوی جملات است. از آنجا که مباحث مربوط به علم معانی در بلاغت فارسی هنوز به طور جدی مورد مطالعه قرار نگرفته است، تحقیق گسترده در این‌باره مستلزم فرصتی دیگر است؛ اما برخی از مباحث مهم و اساسی آن به طور کلی مطرح شده است. بنابراین هدف این کتاب بررسی تطبیقی تمامی مباحث بلاغی انگلیسی و فارسی و عربی نیست، بلکه مسائل مهم و کاربردی بررسی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

بیان

بدیع

معانی

منابع

نمایۀ اصطلاحات فارسی و عربی

نمایۀ اصطلاحات انگلیسی