معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ادونیس در مقام فیلسوف ـ شاعر یا برعکس، شاعری است که در مقام شاعربودن و در اقلیم شعریت، با عصیانگری جذاب خویش تمام معادلات را بر هم می‌ریزد و در عرصۀ فلسفه و به عنوان فیلسوف، معادلات تازه می‌آفریند. و در هر دو حالت چراغ قوۀ پرنوری را که در دست دارد، پیش پای سالکان بیابان ظلمت انداخته است.

افزون بر اهمیت آثار شعری ادونیس و جایگاه وی در ادبیات معاصر عربی و جهانی به عنوان یکی از سردمداران شعر نو، نقش وی به عنوان استاد ادبیات عربی و منتقد آکادمیک در ابداع نقدی و تحلیلی در سطح جهانی، بسیار اثربخش بوده است؛ به طوری که وی امروزه از پرجدال‌ترین شخصیت‌های ادبی ـ فکری جهان به شمار می‌رود و شناخت آثار و اندیشه‌هایش تنها با خواندن شعرهایش میسر نخواهد شد؛ از این‌رو ترجمۀ آثار نثری وی نیز بسیار اهمیت دارد.

ادونیس در این کتاب نیز مانند سایر آثار نقدی و نظری‌اش، از دیدگاه یک فیلسوف به جهان نگریسته؛ به جهانی که شامل جهان ملموس بیروت تا نیویورک است و البته اقلیم ناملموس شعر و فرهنگ عربی. به‌ویژه آنجا که در بحث «ذات» و آن «دیگری» ورود می‌کند؛ ورودی که سراسر نوآوری و ابداع و حتی بدعت است و جمعۀ همۀ اینها برای ما جذبۀ شورانگیزی دارد.

این کتاب تلاشی است برای ارائۀ اندیشه‌های نقدی ادبی و فرهنگی ادونیس که تاکنون بیش از هفتاد عنوان کتاب شعر، نثر و ترجمه و صدها مقاله، سخنرانی و مصاحبه از وی منتشر شده که بیش از سی جایزۀ برجستۀ جهانی را برای وی به ارمغان آورد و افزون بر ترجمۀ اثارش به بسیاری از بان‌های جهان، اثرگذاری وی در ادبیات و اندیشۀ جهانی، چند سال است وی را نزد محافل ادبی و رسانه‌ای، نامزد ثابت جایزۀ نوبل کرده است.

ادونیس را که از کودکی حافظ قرآن بود و دکتری در رشتۀ ادبیات عربی خود را از دانشگاه «قدیس یوسف بیروت» گرفته، می‌توان صاحب واژه‌نامه‌ای ویژه در ادبیات عربی دانست، به طوری که تئوری‌های جدیدی را در نوشتن با اسلوبی مدرن در قالب زبان فصیح و سنتی عربی تقدیم می‌کند که نوعی تجربه‌گرایی دائمی به شمار می‌رود. وی توانسته در امتداد شاعران و نویسندگان بنام معاصر عربی از قرن نوزدهم، شعر و نثر عربی را به شایستگی به جایگاه جهانی دنیای معاصر برساند و در حال حاضر اثرگذارترین شاعر زندۀ عرب نامیده می‌شود.

دو کتاب «موسیقی الحوت الازرق» (موسیقی نهنگ آبی) و «المحیط الاسود» (اقیانوس سیاه) نخستین بار به ترتیب در سال‌های 2002 و 2005 در بیروت انتشار یافتند و مجموعه در بیش از هزار صفحه، مقالات، سخنرانی‌ها و دستنویس‌های ادونیس با موضوعات مختلف ادبی، فرهنگی، سیاسی و دینی را دربر گرفته‌اند. این کتاب گزیده‌هایی از متون دو کتاب یادشده است که پس از بررسی بسیاری از نوشته‌های نثری وی، به نظر رسیده در شناخت اندیشه‌های وی در اولویت هستند. مسائلی چون زبان، هویت، میراث، شعر، مدرنیسم، دوگانۀ غرب ـ شرق، جهانی‌سازی، شهر معاصر، جامعۀ عربی معاصر، میهن، من و دیگری، تئاتر سیاسی آمریکایی، منطقۀ خاورمیانه، بیروت، عراق، از جمله دغدغه‌هایی هستند که ادونیس در مقالات خود گاه به برخی پرسش‌ها دربارۀ آنها پاسخ داده و با این وجود گاه سؤالات جدیدی طرح کرده است. تلاش شده در گزینش متون دقت بیشتری به عمل آید که افکار مندرج در آنها، در سال 2021 و همراه با ورد ادونیس به دهۀ نود زندگی‌اش صدق کند.

از مهم‌ترین مضامین این کتاب، نظریات ادونیس دربارۀ شعر و ادبیات است. در کنار نگاه وی به شعر به عنوان شاعر، دیدگاه‌های او دربارۀ شعر به عنوان منتقد و تحلیل‌گر نیز حائز اهمیت و ارزش بالایی است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمۀ مترجم

زبان؛ «زنده»، «مرده»

قدرت اصل

سرمایۀ ماشینی، سرمایۀ انسانی

شوک

چشم‌انداز

«سفید»/ نیویورک

جهانی‌سازی آمریکایی و شهر معلق عربی

سیاست آمریکایی و «تئاتر شرارت»

عمق و سطح

به عقب برنگرد حتی همراه خورشید

به سوی جنگی جهانی و پیوسته؟

مسئله‌ای عراقی یا آمریکایی؟

شرق ـ چه «شرقی»؟

در افق بیروت

جاذبه

تناقض

سنتور

شذرات

آغاز، تقلید، هویت

موسیقای نهنگان آبی

میهنی که میهن نیست

غربی که عرب‌ها خلق می‌کنند

آن بی‌پایانی مشترک