معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

کشور ایران از دیرباز دارای فرهنگ غنی و تاریخی پرشکوه بوده و تاریخ اساطیری آن پر از ماجراهایی از شرح زندگی و فعالیت‌های خوب و بد پادشاهان است. اگر نقطۀ محوری در اندیشۀ سیاسی یونان از زمان باستان، مفهوم «شهروند» و «شهروندی» باشد، اساس اندیشۀ سیاسی در ایران باستان، «شهریار» و «شهریاری» است. به طوری که به گفتۀ برخی مورخین، در هیچ کشوری حیات اجتماعی و ملی به اندازۀ ایران، در اطراف شاه مرکزیت نداشته است و این موضوع را در آثار برجای‌مانده از دوران گذشته مانند انواع سنگ‌نوشته‌ها می‌توان مشاهده کرد.

در تاریخ طولانی سرزمین ایران پادشاهان بسیاری حکومت کردند و سلسله‌های زیادی آمدند و رفتند و نهاد پادشاهی با وجود جایگاه مهم در این سرزمین، تحولات بسیاری را به خود دیده است. هدف این کتاب پرداختن به تاریخ پادشاهان ایران نیست، بلکه درصدد است به تبیین تحولات نهاد سلطنت ـ از ابتدا تا انقراض آن ـ در ایران بپردازد و علل این دگرگونی‌ها را ریشه‌یابی کند و پرداختن به برخی «تحولات تاریخی ایران» از بعد اجتماعی، سیاسی، اندیشه‌ای، اقتصادی، فرهنگی و .... به منظور فهم بهتر تحولات نهاد سلطنت است که به منزلۀ بستری برای دگرگونی‌های این نهاد محسوب می‌شوند. به همین دلیل این کتاب با مراجعه به آثار هر دورۀ تاریخی، به بررسی دیدگاه‌های نخبگان و نویسندگان آنها دربارۀ نهاد سلطنت پرداخته و کوشیده سیر تحولات این دیدگاه‌ها را در ادوار مختلف تاریخ ایران نشان دهد.

بخش عمدۀ این کتاب مربوط به تاریخ معاصر ایران از آغاز صفویه تا پایان رژیم پهلوی است؛ چراکه عمدۀ تحولات سلطنت در این دوره اتفاق افتاده و عصر صفویه نقطۀ شروع تحولات ایران معاصر است. در این دوران پس از حدود نه قرن، ایران به عنوان کشوری مستقل تأسیس و مذهب شیعه به رسمیت شناخته شد و این اتفاقات بزرگ در دگرگونی‌های بعدی ایران اثرگذار بود و این کشور به عنوان یک ابرقدرت، هویتی متمایز در مقابل بخش دیگر جهان اسلام که تحت سیطرۀ امپراتوری عثمانی بود، پیدا کرد. از طرف دیگر این دوره هم‌زمان با آغاز پیدایش تمدنی جدید در غرب است که به مرور زمان بر همۀ دنیا از جمله کشور ما تأثیر گذاشت. از مهم‌ترین تغییرات برآمده از مدرنیته، ایجاد نگرش جدید به ماهیت حکومت و کارکرد و وظایف این نهاد و رابطۀ آن با مردم است. از این‌رو تأثیرگذاری این اندیشه‌ها به عنوان عوامل خارجی در نظر گرفته شده و در نهایت در این کتاب، مجموع عوامل داخلی و خارجی تأثرگذار بر نظام پادشاهی در ایران و عوامل سقوط و انحطاط آن در اواخر این دورۀ تاریخی تحلیل شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

بخش اول: بررسی مفهوم پادشاهی از منظر اسطوره‌ای آن

بخش دوم: بررسی پادشاهی در ایران از منظر تاریخی

بخش سوم: بررسی تحولات پادشاهی در چند دورۀ تاریخ معاصر ایران

دورۀ اول: تأسیس صفویه: اوج‌گیری دوبارۀ پادشاهی در ایران (سلطنت شیعی)

دورۀ دوم: ظهور نادرشاه: بازگشت اقتدار پادشاه و تمامیت ارضی به کشور

دورۀ سوم: پادشاهی قاجار: دورۀ بازنگری در نظام پادشاهی مطلقه

دورۀ چهارم: پادشاهی پهلوی: بازگشت دوبارۀ سلطنت استبدادی و انقراض نظام پادشاهی در ایران

جمع‌بندی

فهرست منابع