معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

یکی از عوامل توفیق در سه حوزۀ اخلاق صلح‌پژوهی، اعم از اخلاق در جنگ، اخلاق بخشایش و اخلاق دوستی، الهیات سپاس‌گزاری است. سپاس‌گزاری در هر گام کوچکی که طرفین مخاصمه در مسیر حل و فصل اختلافات بردارند، در هر عذرخواهی و اعمال بخشایشی که در نفرت‌زدایی از طرفین جنگ سرد صورت گیرد و در هر اقدام دوستانه‌ای که برای پیوند سازنده بین انسان‌ها یا جوامع صورت گیرد، آثار مبارک سلسله‌واری دارد. برعکس ناسپاسی از تلاش‌های صلح‌آمیز، تشدیدکنندۀ ادامۀ قهر و نفرت و انقطاع دوستی و انزوا است.

سپاس‌گزاری و صفت شاکری، هم صلح‌ساز و هم موجب پایندگی صلح می‌شود و از این‌رو نقش بسیار برجسته‌ای در سامان‌دهی روابط انسانی دارد. این امر هم در ساحت عمودی روابط انسان و خداوند و هم در ساحت افقی روابط انسان با انسان مصداق دارد. هم در الهیات قرآنی، ناسپاسی معادل بدترین صفت شیطانی و درست نقطۀ مقابل ایمان تعریف شده و مترادف کفر، بلکه معنای بارز کفر است؛ هم در روابط انسانی موجب قطع علقه و پیوند شده و تقابل و منازعه را تمهید می‌کند. از این‌رو صلح‌پژوهی بدون شکرپژوهی، ناقص و ناتمام می‌ماند.

در اندیشه‌های معاصر غربی، گاهی عطف توجه به اهمیت و ارزش وجودی «انسان دیگر» را نقطۀ شروع اخلاق تعریف می‌کنند. در منابع اسلامی، راغب اصفهانی اصولاً اخلاق‌ورزی را در انزوا و بدون رابطه با «دیگری» ممتنع می‌داند. اگر این تعریف را بپذیریم، شاید نیاز به استدلال گسترده‌ای نباشد که رابطه با دیگری از قدرشناسی و شاکری شروع می‌شود.

این کتاب دربرگیرندۀ سلسله‌ای مقالات سفارشی شامل ترجمه و تألیف تشکیل شده و تلاش مجدانه‌ای به عمل آمده که هیچ‌یک از فرهنگ‌های عمدۀ جهانی از نگاه تطبیقی اثر بیرون نماند.

کتاب در چهار بخش تقدیم خوانندگان شده است. در مقالۀ پیش‌گفتار، نویسنده کوشیده دورنمایی از منظر کلان سپاس‌گزاری در فرهنگ‌های جهانی را به مثابۀ جاودان‌خرد ترسیم کرده و آن را در تعامل با اندیشه‌های صلح‌گستری مورد توجه قرار دهد.

بخش نخست در دو مقاله به صورت‌بندی فلسفی و مفهومی اندیشه‌های سپاس‌گزاری می‌پردازد. در مقالۀ نخست این بخش نویسنده کوشیده تعریف‌ها و معادله‌های رایج شکر را به دست دهد. در مقالۀ دوم نیز سپاس‌گزاری در تاریخ اندیشه‌های فلسفی به طور روش‌مند مورد بحث قرار گرفته است.

بخش دوم در پنج مقاله به اندیشه‌های سپاس‌گزاری در فرهنگ‌های باستانی اختصاص دارد. در مقالۀ اول این بخش در سه قسمت نویسندگان به شباهت‌ها و تفاوت‌های نحوۀ سپاس‌گزاری در فرهنگ‌های آسیایی می‌پردازند. در دومین مقالۀ این بخش سپاس‌گزاری در اندیشۀ کنفوسیوس مورد مطالعه قرار گرفته است. دو مقالۀ بعدی این بخش نیز به توضیح سپاس‌گزاری در هیئت اخلاقی اندیشه‌های هندو و بودایی می‌پردازد. در خاتمۀ این بخش نیز به شکر در آیین زرتشت و ایران باستان پرداخته شده و نویسنده گزاره‌های اخلاقی مهمی را بازشکافته است.

بخش سوم با عنوان سپاس‌گزاری در فرهنگ‌های ابراهیمی دربرگیرندۀ هشت مقاله است. در مقالۀ نخست معادله‌های اخلاقی سپاس‌گزاری در آیین یهودی مورد تحلیل قرار گرفته است. در مقالۀ دوم الهیات شکر از منظر مسیحیت در دو دیدگاه متفاوت بررسی شده است. مقالۀ سوم سپاس‌گزاری در حکمت قرآنی را بررسی کرده است. مقالۀ چهارم به جستاری پیرامون شکر در احادیث اختصاص دارد. مقابۀ پنجم به شکر از منظر صحیفۀ سجادیه اختصاص یافته است. مقالۀ ششم، مقاله‌ای از یک متن قدمایی و عرفانی ـ تاریخی است که باب شانزدهم از ابواب سی‌ودوگانۀ کتاب «انیس العارفین» فخرالدین صفی دانشمند قرن دهم قمری را ارائه می‌دهد. مقالۀ هفتم این بخش، خوانشی معنوی به شکر و برخی وجوه تطبیقی آن و همچنین آمیختگی بنیادین شکر با مفهوم خیر و جایگاه شکر در مطالعات علمی معاصر می‌پردازد. آخرین مقالۀ این بخش سیری است در ادب قدمایی فارسی، در جستجوی صورت‌بندی و اخلاق‌شناسی شکر و سپاس در نظر ادبای طراز اول فارسی‌زبان.

بخش چهارم کتاب طی پنج مقاله به سپاس‌گزاری از منظر علوم تربیتی و اجتماعی می‌پردازد. در مقالۀ نخست اندیشۀ شکر به عنوان محکی در نقد نظریۀ مارکسیستی نسبت به الهیات به کار گرفته شده است. در مقالۀ دوم نویسندگان مطالعۀ میدانی مهمی پیرامون سازکارهای تربیتی و فرهنگی رشد فضیلت شاکری در کودکان ارائه می‌دهند. در مقالۀ سوم شکرگزاری از منظر اخلاقی با دیدگاه غربی مورد مطالعه قرار داده شده است. مقالۀ بعدی دربارۀ 28 مزیت شکرگزاری است که با نگاه بین‌رشته‌ای از منظر روان‌شناسی ارائه شده است. آخرین مقالۀ این بخش و کتاب از منظر سلامت روان، به شکرپژوهش می‌پردازد.

پایان‌بخش کتاب ضمیمه‌ای شامل پیش‌نویس قطعنامه‌ای است که یاران مجد در تابستان 1399 به منظور فرهنگ‌سازی و نهادسازی شکر و سپاس به شورای شهر شیراز ارائه دادند.

فهرست مطالب کتاب:

* درآمد: در نسبت شکر و صلح/ محمدجعفر امیر محلاتی

* تقدیم‌نامه

* سپاس‌نامه

* پیش‌گفتار: سپاس‌گزاری: جاودان‌خرد اندیشه‌های اخلاقی/ محمدجعفر امیر محلاتی

* بخش اول: صورت‌بندی فلسفی و مفهومی اندیشه‌های سپاس‌گزاری

1. ساحت‌های معنایی قدردانی و شکر/ تونی مالنا؛ ترجمۀ سیدبهروز بهزادی

2. سپاس‌گزاری، در تاریخ اندیشه‌های فلسفی/ ادوارد ج. هارفام؛ ترجمۀ محمدهادی طلعتی

* بخش دوم: سپاس‌گزاری، در فرهنگ‌های باستانی

3. شباهت‌ها و تفاوت‌های فرهنگی «قدردانی در خاور دور»

الف) مطالعۀ موردی «شرق آسیا»/ تاکاشی نایتو و نائوکو واشیزو؛ ترجمۀ سیدبهروز بهزادی

ب) مطالعۀ موردی «فرهنگ شکرگزاری در چین» دانشگاه ماکائو؛ ترجمۀ سیدبهروز بهزادی

ج) ارزش شکرگزاری در فرهنگ کنفوسیوسی بر اساس کلان داده‌ها/ شیائولینگ لیو؛ ترجمۀ سیدبهروز بهزادی

4. سپاس‌گزاری در اندیشۀ کنفوسیوسی/ عبدالحسین نوشین

5. سپاس‌گزاری در آیین هندو/ محمدجواد قائدشرف

6. سپاس‌گزاری در آیین بودایی/ محمدجواد قائدشرف

7. سپاس‌گزاری در آیین زرتشت/ جمشید چوکسی؛ ترجمۀ محمدهادی طلعتی

* بخش سوم: سپاس‌گزاری در فرهنگ‌های ابراهیمی

8. سپاس‌گزاری در فرهنگ یهودی/ سالامون شیمل؛ ترجمۀ محمدهادی طلعتی

9. سپاس‌گزاری در دو نظریۀ مسیحی/ ای د.م. واکر؛ ترجمۀ سیدبهروز بهزادی

10. سپاس‌گزاری و گسترۀ معنایی آن در قرآن کریم/ محمدهادی طلعتی

11. یاقوت سپید: جستاری در احادیث شُکر/ مرتضی رحیمی‌نژاد

12.شُکر در صحیفۀ سجادیه/ عبدالرسول هادیان شیرازی

13. شُکر و شکیبایی شاکران/ محمد برکت

14. شُکر شکوهمند/ سید شهاب‌الدین مصباحی

15. شُکر در ادب فارسی/ مظفر حسن‌وند

* بخش چهارم: سپاس‌گزاری از منظر علوم تربیتی و اجتماعی

16. نقدی بر افیون‌پنداری دین از نگاه مارکش بر مبنای شُکر قرآنی/ بابک شمشیری

17. رشد و پرورش فضیلت شُکرگزاری/ الیسا مرسان وارگاس، کتلین پولکر، جاناتان توج؛ ترجمۀ سیدبهروز بهزادی

18. شکرگزاری: ملاحظاتی از منظر اخلاقی/ چارلز م.شلتون؛ ترجمۀ علی‌نقی سلطانی

19. یافته‌های علمی دربارۀ 28 مزیت شکرگزاری/ کورتنی ای. آکرمن؛ ترجمۀ سیدبهروز بهزادی

20. شکرگزاری و سلامت/ کری دی میلر؛ ترجمۀ سیدبهروز بهزادی

* ضمیمه: قطع‌نامۀ روز سپاس، برای تصویب در شورای شهر شیراز

* شرح حال نویسندگان و مترجمان

* منابع

* نمایه