معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شامگاه یکشنبه، بیست‌ونهم بهمن 1357 یک هفته پس از وقوع رویدادهایی که منجر به سرنگونی نظام سلطنتی در ایران گردید، مردمان بسیاری که به عادت آن ایام، سیر حوادث و رخدادهای روزانه را از طریق برنامه‌های تلویزیونی پیگیری می‌کردند، برای نخستین بار شاهد پخش ترانه‌ای شدند که پس از گذشت سال‌ها و با وجود دگرگونی‌های وسیع در ساختار اجتماعی ـ سیاسی ایران، همچنان به عنوان نماد و سمبلی از حوادث آن روزگار در حافظۀ جمعی مردم باقی مانده است.

ترانۀ «بهاران خجسته باد» تنها یاد و خاطرۀ آن ایام را تجدید نمی‌کند، بلکه بازتاب آرزوها و آمال مردمی است که قرن‌ها در این سرزمین با هدف بهروزی خود یا رهایی از استیلای بیگانه مبارزه کرده بودند. آخرین برگ‌های این پیکار نافرجام، حکایت شکست‌ها و تلخکامی‌های تاریخ 150 سالۀ اخیر ایران است که در طول آن هر یک از جنبش‌های اجتماعی و سیاسی میهن‌مان همچون نهضت مشروطه و ملی‌شدن صنعت نفت، دچار اضمحلال و شکست شده بودند.

وقتی در پی رخدادهای 21 و 22 بهمن سال 1357 صدای گرفته و بغض‌آلود گویندگان رادیو و تلویزیون، خبر از پیروزی انقلاب دادند و آن رسانه‌ها را به عنوان صدای راستین مردم ایران معرفی کردند، بسیاری از کسانی که سال‌ها در داخل و خارج از کشور به مبارزه برخاسته یا به‌تازگی از کنج زندان‌ها آزاد شده بودند، این فرصت را یافتند تا بزرگ‌ترین رؤیای زندگی‌شان را در عالم واقع ببینند و آن قدم‌زدن در خیابان‌ها و میدان‌های آزادشده بود. آنان که به مشرب‌های فکری مختلفی تعلق داشتند، در تلاش بودند تا دنیای ذهنی‌شان را در کوی و برزن و در کنج ساختمان‌هایی که به تصرف درآورده بودند، بازآفرینی کنند.

در چنین فضایی شامگاه 29 بهمن همراه با ویژه‌برنامه‌ای، ترانۀ «بهاران خجسته باد» پخش شد. امروز نگاه به گذشته با هر قضاوتی که به همراه باشد، آن ترانه یادآور شور غریبی است که سالی چند بر جسم و جان مردم این سرزمین چیره شده بود.

شاعر شعر این سرود کرامت‌الله دانشیان در سپیده‌دم دوشنبه ۲۹ بهمن ۱۳۵۲ در میدان چیتگر تهران به جرم طراحی نقشه سوءقصد به جان خانواده سلطنتی، مقابل جوخه آتش قرار گرفت . کرامت در مدرسه عالی تلویزیون و سینما تحصیل می‌کرد و فیلمنامه‌ها، فیلم‌های مستند و کوتاهی که ساخته است، یادگار آن دوران هستند؛ فیلم‌هایی مثل مستند دولت‌آباد ، بچه‌های نفت و فیلمنامه‌ای با مضمون پرداختن به تحقیر اقوام مختلف ایرانی و .....؛ اما به دلایل متعدد تلویزیون را رها کرد و در کسوت معلمی به جنوب کوچ کرد و در کنار مردم روستا با دل‌مشغولی‌های خود روزگار سپری می‌کرد و همچنان به مبارزه می‌اندیشید. او در فروردین ۴۹ به زندان افتاد و پس از آزادی در اردیبهشت ۵۰ خواهران و برادر کوچک خود را گرد هم آورد؛ اما آرامش حاصل از حضور برادر فقط مدت کوتاهی ماندگار بود و او دوباره گرفتار شد.

سرگذشت کرامت‌الله دانشیان یکی از نمونه‌های نمادین انسان مبارز و انقلابی در تاریخ معاصر ایران است؛ انسانی با خصایل و استعدادهای ویژه که همانند بسیاری جان بر سر اعتقاداتش نهاد. زندگی او بازتاب وضعیت جامعۀ معاصر اوست که هیچ مسئولیتی در برابر اعضای خود پذیرا نیست، آن هنگام که هر کسی برای حفظ منافع و موقعیت خود فردی را به سمت ناممکن سوق می‌دهد و تک‌تک افراد به گونه‌ای عمل می‌کنند تا فرد یادشده در بستری از انزوا و تنهایی، امکان انتخاب دیگری نداشته باشد.

بازخوانی زندگی‌نامۀ کرامت و پروندۀ گروهی که او منتسب بدان بود، نگاه دوباره به شرایط زیست در جامعه‌ای است که فردیت انسان در هستی توده‌وار آن گم می‌شود و نتیجه‌اش تسلسل حیات تراژیک ملتی است که مسئولیت‌های متقابل فرد و اجتماع را به فراموشی سپرده است.

این کتاب افزون بر شرح زندگی کرامت، به چگونگی تشکیل و فروپاشی گروه موسوم به «سیمرغ» می‌پردازد؛ حادثه‌ای که ریشه در سیر رخدادهای تاریخ معاصر داشت و آن شکل‌گیری گروه‌های مسلح در امر مبارزه با رژیم شاهنشاهی بود. همچنین در پیوست کتاب به زندگی خسرو گلسرخی پرداخته شده که همراه با کرامت‌الله دانشیان به جوخۀ اعدام سپرده شد.

فهرست مطالب کتاب:

تاریخ نامکتوب و ورق‌پاره‌های گم‌شده

روایت مکتوب

سایه‌های مشبک

پاییز واسکس

تهران، 1347

دولت‌آباد

بهار سلیران

آرامش در بند

کودکی گمشده

شورانگیزی‌های رمانتیک

واپسین زندان

ابلیس روشنایی

میراث کرامت

پی‌نوشت

پی‌نوشت چاپ جدید

پیوست

منابع

نمایه

اسناد و عکس‌ها