معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

اسطوره‌ها را شاید بتوان ارزشمندترین میراث برجای‌مانده از گذشته و خلق آن را بزرگ‌ترین محصول فکری انسان دانست. انسان صرف‌نظر از جغرافیای مکانی و تفاوت‌های زبان، در هرکجا که بوده، در پاسخ به نیازهای معنوی و ارضای حس کنجکاوی خود به اسطوره‌ها پناه جسته است؛ به این ترتیب اسطوره را می‌توان فصل مشترک ابنای بشر دانست که با تفاوت‌هایی متأثر از محیط‌های جغرافیایی و تجربیات زیست، در بین تمامی اقوام، ملل و سرزمین‌ها رواج داشته و تا امروز دوام یافته است.

اسلاو نام یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های زبانی است که امروزه در منطقۀ وسیعی از آسیای میانه تا سیبری و اروپای مرکزی پراکنده هستند؛ اما امروزه مراکز تجمع این اقوام را می‌توان عمدتاً در اروپای شرقی و منطقۀ بالکان دانست. اقوام اسلام بیش از آنکه به واسطۀ نژاد یا خون به عنوان یک مجموعه در نظر گرفته شوند، به‌واسطۀ اشتراکات فرهنگی و زبانی مجموعه‌ای را شکل می‌دهند که با وجود تفاوت‌های آشکار، اشتراکاتی بس روشن و محکم دارند.

این کتاب تلاشی است برای آشنایی خوانندگان با جهان‌شناسی و مفاهیم مشترک بین اقوام اسلاو، اعم از اسلاوهای شرقی و غربی، شمالی و جنوبی؛ سپس آشنایی با افسانه‌ها، قهرمانان و موجودات ماوراءالطبیعه در افکار و اعتقادات آنان که ریشه در باورهای کهن دارند. با توجه به ماهیت این اساطیر که فاقد مجموعه‌ای منظم و منسجم از اعتقادات و باورها هستند، با استفاده از منابع اصلی و کهن و همچنین پژوهش‌های جدید و استفاده از روایات موجود در فرهنگ عامه، این کتاب تدوین شده است.

اسطوره‌های اقوام اسلاو، با وجود وسعت چشمگیر جمعیتی و پهنۀ گستردۀ سکونتی، مورد کم‌توجهی پژوهشگران به‌ویژه متخصصان اساطیر هندواروپایی قرار گرفته است و تلاش‌هایی محدود از سوی زبان‌شناسان، مورخین و باستان‌شناسان دربارۀ این اساطیر صورت گرفته که اگرچه راهگشا، ارزشمند و با اصول علمی بوده، اما در مقایسه با حجم پژوهش‌ها و تألیفات در زمینۀ دیگر اساطیر بسیار محدود است.

سیاست نگارنده در این کتاب، ابتدا آشنایی خواننده با جهان‌شناسی و مفاهیم مشترک بین اقوام اسلاو، اعم از اسلاوهای شرقی، غربی، جنوبی و سپس آشنایی با افسانه‌ها، قهرمانان و موجودات ماوراءالطبیعه در افکار و اعتقادات آنان بوده که ریشه در باورهای کهن دارند. بنابراین با توجه به ماهیت خاص این اساطیر که فاقد مجموعه‌ای منظم و منسجم از اعتقادات و باورها هستند، ضمن استفاده از منابع اصلی و کهن و همچنین پژوهش‌های صورت‌گرفته در این زمینه، در شکل‌گیری این پژوهش، از روایات موجود در فرهنگ عامه استفاده شده است و بخشی از محتوای کتاب، به طور مستقیم از طریق تجربۀ زیست در سرزمین‌های اسلاوی و همچنین مصاحبه با آشنایان و همکاران بومی این سرزمین‌ها جمع‌آوری یا تأیید شده است.

در متن کتاب در توضیح اساطیر و افسانه‌های ملل اسلاوی کوشیده شده تا بررسی‌ای تطبیقی از این اساطیر با دیگر اسطوره‌های ملل به دست داده شود؛ اما این بررسی به دور از هرگونه ادعای انتقال و تأثیر یکی بر دیگری و نیازمند شواهد زبان‌شناسی متقنی است که از عهدۀ این کتاب خارج بوده و تنها برای آشنایی خوانندۀ فارسی‌زبان است.

تقسیم‌بندی‌های هر بخش با دقت و بر مبنای اهمیت موضوعی صورت گرفته است و از دسته‌بندی الفبایی رایج در کتب اسطوره‌شناسی به دلیل کاربردی‌نبودن اجتناب شده است.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌گفتار

* مقدمه

* خدایان کهن

ایزدان اجدادی

خدایان مظاهر طبیعت

ایزدان سماوی

* ثنویت در اساطیر اسلاوی: خدای سفید و خدای سیاه

* ایزدان قربانی

* خدایان منحصربه‌فرد اسلاوی

* تقویم‌نگاری و جشن‌واره‌های اسلاوی

* دنیای پس از مرگ، ارواح ناپاک، دیوها و جادوگرها

* فهرست منابع