معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در میان تنوع گستردۀ طریقت‌های صوفیۀ اهل سنت در جهان، طریقت «شاذلیه» را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین سلاسل صوفیه در اسلام دانست. این طریقت جمعیتی بالغ بر ثلث صوفیان جهان اسلام را شامل می‌شود و در کمتر منطقه‌ای است که اثری از این طریقت وجود نداشته باشد. گستردگی و انشعابات فراوان «شاذلیه» در جهان اسلام و از جهتی نبود شناخت کافی پیرامون سیر تاریخی و نیز آداب و رسوم این سلسله، لزوم پرداختن به آن را روشن می‌سازد. همچنین باید اذعان داشت با مطالعه در این طریقت، پرسش‌گر با نوع خاصی از تصوف آشنا می‌شود که با آنچه پیش از این در آداب و رسوم خانقانی مشاهده کرده است؛ سازگاری چندانی ندارد. وجود این مبانی و شاخصه‌ها و همچنین اندیشه‌های اجتماعی، خود دلیل دیگری است که این کتاب به نگارش درآمده است.

این کتاب به بررسی و معرفی طریقت شاذلیه، بیان فروع و انشعابات آن و چگونگی تحول و تطور تاریخی این سلسله پرداخته است.

طریقت شاذلیه سلسلۀ صوفیانه‌ای است که ابوالحسن شاذلی (593 ـ 655 هـ) آن را بنا نهاد. ابوالحسن با این کار در پی ایجاد تحولی در تصوف بود؛ چراکه به روش سلوک صوفیان معاصر خویش انتقاد داشت و همواره به مسائلی چون ریاضت، کرامت‌گرایی، سماع، شریعت‌گریزی در سلوک، شغل و پوشش صوفیان، خرده می‌گرفت. وی به همین منظور طریقت شاذلیه را بر اصول پنج‌گانۀ محبت الله، خلوت‌گزینی، ضرورت استاد، ذکر و ولایت، پایه‌ریزی و آن را «طریق شکر» نام‌گذاری کرد.

در بخش نخست کتاب به معرفی طریقت شاذلیه و بزرگان این سلسله پرداخته شده است. در این فصل ابتدا به حیات و تصوف ابوالحسن شاذلی پرداخته شده و سپس شاگردان و خلفای این سلسله اشاره شده است. کتاب‌شناسی این طریقت، منطق سلوک، اصلاح‌گری در تصوف توسط این سلسله، مبادی و اصول این طریقت و ... از دیگر مباحث بخش نخست است.

ابوالحسن شاذلی پس از تأسیس طریقت شاذلیه، به تبلیغ و گسترش آن پرداخت و بدین دلیل مسافرت‌هایی را به حجاز، مصر، تونس و شامات آغاز کرد. این رویه در شاگردان وی نیز ادامه داشت و برخی نیز به طور مستقیم او مسئولیت تبلیغ سلسله را بر عهده گرفتند. از مهم‌ترین این سفرها، سفر به مصر بود که موجب ایجاد پایگاه مستحکمی برای صوفیان شاذلیه در آنجا شد. تبلیغ‌های گستردۀ مشایخ این سلسله با وجود جنبه‌ها و آثار متعدد آن موجب بروز و ظهور انشعابات زیادی از این طریقت شد. البته این مسئله قابل توجه است که فروعات و انشعابات شاذلیه بیشتر به دلیل اختلافات سلوکی مشایخ و نیز پراکندگی جغرافیایی آن صورت گرفته است. در بخش دوم کتاب به مهم‌ترین فروع و انشعابات سلسلۀ شاذلیه پرداخته شده است. همچنین تطور تاریخی و و سیر تطور تعالیم شاذلیه در این بخش بررسی شده است. بخش پایانی کتاب اختصاص به نتیجه‌گیری مطالب دارد.

فهرست مطالب کتاب:

• مقدمه
• بخش اول: معرفی طریقت شاذلیه و بزرگان سلسله

ابوالحسن شاذلی، حیات و تصوف او

شاگردان، خلفا و اعلام طریقت شاذلیه

کتاب‌شناسی طریقت شاذلیه

منطق سلوک در شاذلیه

طریقت شاذلیه و اصلاح‌گری در تصوف

مبادی و اصول طریقت شاذلیه

اندیشه‌های کلامی طریقت شاذلیه

• بخش دوم: سیر تطور سلسلۀ شاذلیه

انشعابات و فروع سلسله

تطور تاریخی طریقت شاذلیه

سیر تطور تعالیم شاذلیه

• نتیجه‌گیری
• منابع