معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تفسیری معنوی از ادیان، بهره‌مندی از آرای فیلسوفانی که درابرۀ زندگی آدمی میراث گرانبهایی برجای گذاشته‌اند و نیز مراجعه به متون غنی پرثمر ادبی به‌منزلۀ یکی از راه‌های تأثیرگذار می‌تواند ابرهای تیرۀ جهل و بردگی مدرن را از آسمان زندگی امروزی بزداید و به‌سهم خود از رنج و اندوه وجودی انسان‌ها بکاهد. به همین دلیل نویسنده در این کتاب به نزد حافظ رفته تا پرسش‌های عمیق روحی بشر امروز را با او در میان بگذارد و برای آنانی که در پی تجربۀ زندگی خوب تلاش می‌کنند، درمانی معرفی کند.

شاید شناخت اندیشه و زبان حافظ به این دلیل مهم است که انسان‌های سرگشتۀ این دوران، افزون بر شناخت قابلیت‌های مهم روحی خویش، نیازمند توجه دوباره به آثار و افکار فرزانگانی هستند که نقش ایشان نواختن طبل بیداری و یاری‌رساندن به افراد عاقل و متوسطی است که جاذبه‌های محدود و سطحی زندگی چشمان‌شان را بسته و آنان را در خوابی به‌ظاهر خوش و به‌واقع دردآور فرو برده است.

بی‌هیچ اغراقی باید گفت شعر و شخصیت حافظ ذهن و زبان شورانگیزی دارد که با خواندن و فهم آن، روح تازه‌ای در هستی آدمی دمیده می‌شود و میل برخاستن از خاکستر درون و تجربۀ زندگی لطیف و زیبای اخلاقی و معنوی را در وی پرورش می‌دهد. با چنین برداشتی، نویسنده به نزد حافظ آمده است تا پرسش‌های مهمی وجودی خود را با او در میان بگذارد و ضمن گشودن چشم به واقعیت‌های بزرگ آفرینش با کمک غزلیات پرمغز وی، معنی و مفهوم زندگی خوب را از او بیاموزد و یافته‌های خود را در اختیار خواننده قرار دهد.

بخش اول کتاب دربارۀ درد تنهایی و حافظ است. نویسنده در این بخش گونه‌های مختلفی از درد تنهایی را تبیین کرده و اشعار حافظ نسبت به این مسئله را بررسی کرده است. در قسمتی از این بخش آمده است» باید گفت بر اساس سروده‌های درخشانی که از حافظ به‌جای مانده است، نوع دیگری از احساس و تنهایی را می‌توان شناسایی کرد و آن هنگامی است که بسیار علاقمند است برای یافته‌های مهم خود همدمی دردآشنا پیدا کند و تجربه‌های درخشانش را با رفیقی شایسته و فهیم در میان بگذارد، آشنایی که زبان او را به‌درستی فهم کند و از راز درونش باخبر باشد. اما چنین نمی‌شود و حافظ در میان جمعیت خود را تنها می‌یابد».

از جدی‌ترین و مهم‌ترین پرسش‌هایی که همواره در ذهن و زبان انسان‌ها جریان داشته است، تحقیق دربارۀ اصل و ارزش زندگی بوده است؛ به گونه‌ای که به نظر می‌رسد یافتن پاسخ برای چنین پرسشی ژرف در نحوۀ سلوک انسان داشته است. پیش‌فرض در این مسئله این نیست که لزوماً می‌توان ماهیت و ارزش زندگی را شناخت و برای همیشه این معما را حل و فصل کرد، بلکه تأکید بر این امر مهم است که بی‌شک بحث دربارۀ ارزش زندگی همواره جذاب و اثرگذار بوده است. حافظ در چند مرحله ایده و تفکر خود را دربارۀ زندگی بیان کرده است. او در گام نخست یادآوری می‌کند زندگی وقتی از اعتبار و اهمیت کافی برخوردار است که آدمی عشق، مهربانی و زیستن صمیمانه و صلح‌آمیز را تجربه کند و پر از شور پیوند و همدلی باشد. بخش دوم کتاب اختصاص به بررسی ارزش زندگی در اشعار حافظ دارد.

به نظر می‌رسد برجسته‌ترین ویژگی شخصیت و اندیشۀ حافظ، افزون بر هنر زبانی و جنبۀ موسیقایی شعر او، طرح ماجرای عشق است که در سراسر دیوان بوی دلاویز آن پیچیده است و یکی از مهم‌ترین تجربه‌های زندگی پرثمر حافظ شناخته می‌شود. بخش سوم کتاب دربارۀ عشق و شیدایی در اشعار حافظ است.

پس از مفهوم عشق که یک واژۀ کلیدی برای شناسایی احوال و اندیشۀ حافظ به شمار می‌آید، مفهوم رندی نیز از مفاهیم مهم زبان و ذهن اوست که با تحلیلی روشن‌تر می‌توان به شخصیت بزرگ و ماندگار حافظ پی برد. برای درک بهتر مفهوم رندی در شعر حافظ، ضمن بهره‌مندی از تعاریفی که در این‌باره آمده است، باید به برخی از ابیاتی رجوع کرد که این مفهوم در آنان ذکر شده و به تحلیل پدیدارشناختی آنها پرداخت و فهمی بهتر از آنها به دست آورد. در بخش پنجم این مفهوم در اشعار حافظ بررسی شده است.

با نظر در غزل‌های ژرف و عمیقی که بازگوکنندۀ زوایای پنهان شخصیت حافظ است، می‌توان اطمینان داشت که حافظ صاحب روحی است امیدوار که مدام هشدار می‌دهد که سایۀ غم و اندوه دوام زیادی نخواهد داشت و به‌زودی دست غارتگر او از جان و روان آدمی کوتاه خواهد شد. برای حافظ مفهوم امید از چند جهت معنادار است؛ مذهب حافظ عاشقی است؛ اما با همۀ ذوقی که او در این راه از خود نشان می‌دهد، در مراحل نخست سلوک با مشکلات بسیار سخت و دشواری روبرو می‌شود که بانگ ناامیدی را در گوش جان می‌نوازد. ششمین بخش کتاب اختصاص به درس امیدواری در اشعار حافظ دارد.

آخرین بخش کتاب دربارۀ بحث از مخاطبان آشنای حافظ است. به عبارتی دیگر، حافظ نیز همانند هر انسان سالمی در پی آن است تا حرف‌هایش شنیده و دربارۀ یافته‌هایش تأمل شود؛ زیرا این طبیب گران‌قدر و این حکیم روشنگر ادبی بصیرت‌هایی در غزل خود دارد که می‌تواند درمانگر دردهای عمیق روحی شود و آرامش را به جان رنج کشیده بازگرداند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

سخنی کوتاه دربارۀ حافظ

حافظ و درد تنهایی

ارزش زندگی

حافظ معلم عشق و شیدایی

حدیث رندی و سرفرازی

حافظ و درس امیدواری

شوق آشنایی