۴۷۰
۱۵۴
زبان و سبک نقد فیلم

زبان و سبک نقد فیلم

پدیدآور: گروهی از نویسندگان به کوشش الکس کلیتن و اندرو کلون ناشر: خوانهتاریخ چاپ: ۱۴۰۱مترجم: گروهی از مترجمان به کوشش بابک کریمی و سعیده طاهری مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۷۷۰شابک: 2ـ8ـ97949ـ622ـ978 تعداد صفحات: ۳۶۰

خلاصه

این کتاب دربارۀ نقدنویسی یا چگونه نقدنوشتن نیست، بلکه نقد را به ساحت دیگری می‌برد و به آن از زاویه‌ای دیگر می‌نگرد: زبان و سبک و از این‌رو نمی‌توان آن را منحصر در زمرۀ کتاب‌های مطالعات سینمایی یا نقد فیلم قرار داد. این کتاب رویکردی میان‌رشته‌ای به نقد دارد و در واقع «گفتمان نقد» را از خلال بررسی نمونه‌های نقد منتقدان و نویسندگان سینمایی بررسی می‌کند و از این‌رو شاید بتوان رویکردش را به‌نوعی «فرانقد» یا «تحلیل گفتمان نقد» با تأکید روی زبان و سبک نوشتار و عوامل مؤثر بر این دو دانست.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.


آیا نقد فیلم صرفاً قلم‌بداشتن و نوشتن دربارۀ میزانسن، شخصیت، اجرای بازیگر، نورپردازی، قاب‌بندی، حرکت دوربین، روایت‌پردازی و مسائلی از این دست است؟ منتقد در عرصۀ نقد کجا می‌ایستد؟ چقدر از خودش، هویتش، زبان و سبک شخصی‌اش را در آن باقی می‌گذارد؟ چقدر نوشته‌اش وامدار آموخته‌ها، دانسته‌ها، خوانده‌ها، علایق و تجربه‌های شخصی و جهان فکری و ذهنی اوست؟ نقش فیلم، این ابژۀ نقد، در جریان نقدنویسی چیست و چقدر روی حال‌وهوای نوشتار، زبان و سبک آن تأثیر می‌گذارد؟

نقد شبکۀ گسترده، ظریف، پیچیده و درهم‌تنیدۀ برساخته از همۀ این متغیرهاست؛ جهان نگریستۀ منتقد مانند عصاره‌ای در ذهنش ته‌نشین می‌شود و مانند لکۀ جوهری که لیوانی آب را تماماً رنگین می‌کند، در تمام اجزای نوشتارش، در واژه‌واژه، سطرسطر و بندبند آن و دست‌آخر در روح متن نشت، رسوخ و نفوذ می‌کند. نقد محل تلاقی همۀ آن چیزهایی است که منتقد طی سالیان در تودۀ خاکستری مغزش انباشته، میان‌شان ارتباط برقرار کرده، حذف و اضافه‌شان کرده و این همه را از صافی باورها، اعتقادات، خلق‌وخو، عادت‌ها و البته زبان و سبک شخصی‌اش عبور داده و چکیدۀ آنها را در واژگان، عبارت‌ها و ساختارهای نوشتهر ریخته است. این صافی پالاینده همان ذهنیت اوست: منتقد ذهنیت خود، تجربه‌ها، قضاوت‌ها، منش و خلق‌وخوی شخصی، داوری‌ها و موضع‌گیری‌هایی را که برگرفته از تجربه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی‌اش هستند، در نقد باقی می‌گذارد و در این میان، زبان و سبک شخصی او مانند غشای سلفونی شفاف و گاه نادیدنی‌ای تمام متن را می‌پوشاند.

این کتاب دربارۀ نقدنویسی یا چگونه نقدنوشتن نیست، بلکه نقد را به ساحت دیگری می‌برد و به آن از زاویه‌ای دیگر می‌نگرد: زبان و سبک و از این‌رو نمی‌توان آن را منحصر در زمرۀ کتاب‌های مطالعات سینمایی یا نقد فیلم قرار داد. این کتاب رویکردی میان‌رشته‌ای به نقد دارد و در واقع «گفتمان نقد» را از خلال بررسی نمونه‌های نقد منتقدان و نویسندگان سینمایی بررسی می‌کند و از این‌رو شاید بتوان رویکردش را به‌نوعی «فرانقد» یا «تحلیل گفتمان نقد» با تأکید روی زبان و سبک نوشتار و عوامل مؤثر بر این دو دانست.

جستارهای این کتاب طیف گسترده‌ای از نوشته‌ها و نقدهای سینمایی را از متونی با رویکردهای فلسفی و سیاسی و جامعه‌شناختی گرفته تا ریویوهای کوتاه ژورنالیستی تحلیل می‌کنند و عمدتاً روی آثار و نوشته‌های نویسندگان و منتقدانی متمرکز می‌شوند که زبان و سبک متمایز و یگانه‌ای دارند؛ نویسندگانی که نوشتارشان هم رنگی از زبان و سبک شخصی دارد و هم متأثر از حال‌وهوای فیلم یا آثار سینماگری است که درباره‌اش می‌نویسند.

جستار الکس کلیتن با بررسی نوشته‌های دیوید بردول و کریستین تامپسن در کتاب درسی‌شان «پیش‌درآمدی بر هنر فیلم» ایده‌های مطرح‌شده در مقدمۀ کتاب را بسط می‌دهد. او با نقل بخشی از کتاب که نویسندگانش مدعی‌اند نمونه‌ای آموزنده از نقد فیلم به شمار می‌روند، نارسایی و نابسندگی نقد را آشکار می‌کند و دلیل این نارسایی را استفاده از واژگان محدود و اصطلاحات کلیشه‌ای می‌داند که نمی‌گذارند نویسندگان با فیلم مورد بحث «منشی همه‌کارۀ او» تعامل و گفتگو کنند.

رابرت سینربرینک در نوشتار دوم به اهمیت سبک و لحن هم در پیوند با مخاطب و هم در پیوند با فیلم، در سبک متمایز نقد فلسفی کاول می‌پردازد. چگونه نقد و فلسفه می‌توانند آگاهی‌بخش یکدیگر باشند و در نوشتار حتی به شکلی رمانتیک، در کنار هم قرار گیرند.

ادرین مارتین توصیف را موضوع جستار خویش قرار داده و بررسی می‌کند چگونه سه منتقد مدنظرش ـ جان فلاوس، شیگه‌هیکو هاسومی و فریدا گرافه ـ راه‌شان را به جهان تماماً خودبسندۀ فیلم باز می‌کنند، چگونه دالان‌هایی را برای نقب‌زدن به اعماق فیلم می‌یابند و به این اشاره می‌کند که حتی توصیف‌های به‌ظاهر روشن و صریح‌شان به یورش و تاخت‌و تاز به اعماق فیلم می‌مانند و فراتر از آن گویای امری توصیف‌ناپذیرند.

اندور کلون در نوشتار خود با «خوانش دقیق» بخش‌هایی از نقدهای جیمز هاروی، چارلز افرون و وی.اف. پرکینز، نشان می‌دهد که چگونه خوانش دقیق سکانس‌های فیلم مبتنی بر هنر توصیف است. او تبیین می‌کند چگونه توصیف به گونه‌ای مؤثر و پرورده، شکل و قوام می‌یابد و چگونه نویسندگان جنبه‌های صعب‌التوصیف فیلم مانند صراحت، گنگی و فقدان احساسات را با زبانی معمولی به پاره‌متن‌هایی طولانی بازمی‌گردانند.

جرج تولس در جستارش با تمرکز روی ارزیابی اجرای نقش‌ها در فیلم، ضمن بحث در آرای افرون، اجراهای بازگیران فیلم را با عملکر خود منتقدان در نوشتار مرتبط می‌داند و پالین را نمونۀ شاخص چنین شیوه‌ای می‌داند.

ویلیام راتمن در نوشته‌های در این کتاب مفهوم [بازی] زیرپوستی را در کلوزآپی از اینگرید برگمان در «بدنام» (آلفرد هیچکاک) واکاوی می‌کند و به تفصیل شرح می‌دهد که چطور حالت و منش شخصی او به خلق درون‌گرایی، باطن‌نگری، سکوت و آرامش شخصیت فیلم کمک می‌کند.

منتقدان از کجا و با چه کسانی سخن می‌گویند؟ ریچارد کومبز از جهتی دیگر به روابط و وجه اشتراک آنها می‌پردازد: تأثیرگذاری متقابل، خزنده و تدریجی منتقد، فیلم، تماشاگران و زندگی خارج از فیلم. او بر چهار منتقد منی فاربر، دیوید تامسن، ریموند دورنیات و پالین کیل دست می‌گذارد و موضع آنها را با عنوان «چهار نفر در برابر عمارت» توصیف می‌کند و ویژگی مشترک شیوۀ نوشتارشان را در پیوند نقدشان با «دیگران» و گاهی ضد آنها می‌داند.

چارلز وارن با الهام از اینکه چگونه لایه‌های ظاهری و واقعی فیلم و سپس لایه‌های عمیق‌تر آن بازن را «از خود بی‌خود می‌کنند»، روی اهمیت و ضرورت این «از خود بی‌خودشدن» برای نقد و باورپذیری آن تأکید می‌کند. نویسنده در نوشتار خود همچنین نقدهای سوزان هو را بررسی می‌کند؛ منتقدی که مانند بازن مجذوب «روح‌وارگی تصاویر» است؛ موقعیتی که در آن چیزی که می‌خواهیم یا از آن می‌هراسیم هم حاضر و هم غایب است.

جستار لزلی استرن در این کتاب دقیقاً نمونۀ نقد شخصی و شاعرانه است. او شخصاً در پی پاسخ به این سؤال است که چگونه باید دربارۀ «قاتل گوسفند» بنویسد؛ فیلمی که داستانش به روایتی مستند می‌ماند؛ مستندی دربارۀ یک زمان و مکان خاص که مثل شعر ساختاری موزن دارد.

آخرین جستار این کتاب توضیح می‌دهد چگونه چونه‌ای نقد شاعرانه ـ مشابه نوشتار استرن وهو ـ می‌تواند در فرم نقد دیداری ـ شنیداری ظاهر شود. کیتلی به‌ویژه مجذوب رویکرد سینه‌فیلیایی در نقد فیلم است؛ رویکردی نقادانه که شیفتۀ تصاویر و گاهی نقطه‌ای یا لحظه‌ای ثابت در فیلم است و با چنگ‌زدن به این نقطه‌ها و لحظه‌ها و تصاویر می‌کوشد راهی برای گرامی‌داشت‌شان بیابد، قدرت‌شان را گسترده‌تر کند، از نو موقعیت و زمینه‌شان را احیا کند و از نو تجسم‌شان بخشد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌درآمد/ بابک کریمی و سعیده طاهری

مقدمه: زبان و سبک نقد فیلم/ الکس کلیتن و اندرو کلون؛ ترجمۀ بابک کریمی و سعیده طاهری

به توافق رسیدن/ الکس کلیتن؛ ترجمۀ بابک کریمی و سعیده طاهری

سبک پرسشگر/ رابرت سینربرینک؛ ترجمۀ قاسم مؤمنی

حملات/ ادرین مارتین؛ ترجمۀ محمودرضا جاویدآرا

توصیف/ اندرو کلون؛ ترجمۀ نیکا خمسی

نوشتن دربارۀ بازیگری: منتقد فیلم در مقام بازیگر/ جورج تولس؛ ترجمۀ بابک کریمی و سعیده طاهری

سکوت و سکون/ ویلیام راتمن؛ ترجمۀ مسعود ناسوتی

چهار نفر در برابر عمارت/ ریچارد کومبز؛ ترجمۀ سعیده طاهری

دچارشدگی/ چارلز وارن؛ ترجمۀ خشایار قشقایی

خاطراتی که شاید نداشتم/ لزلی استرن؛ ترجمۀ مسعود ناسوتی

دوربین قلم: یادداشت‌هایی دربارۀ نقد ویدئویی و سینه‌فیلیا/ کریستین کیتلی؛ ترجمۀ بابک کریمی و سعیده طاهری

نمایه

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایران در آینۀ شعر روس

ایران در آینۀ شعر روس

میخاییل سینلنیکوف

این کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درون‌مایه‌های ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر

منابع مشابه

مبانی مطالعات سینمایی و نقد فیلم: با بررسی و تحلیل نمونه‌هایی از فیلم‌های مهم تاریخ سینما از آغاز تا امروز

مبانی مطالعات سینمایی و نقد فیلم: با بررسی و تحلیل نمونه‌هایی از فیلم‌های مهم تاریخ سینما از آغاز تا امروز

وارن باکلند

در این کتاب دربارۀ شیوه‌های گوناگون تدوین و فیلم‌برداری، شگردهای متفاوت داستان‌گویی، شیوۀ مطالعه و ب

دیالکتیک نقد

دیالکتیک نقد

گروه نویسندگان به کوشش مسعود فراستی

این کتاب دربردارندۀ مجموعه مقالاتی دربارۀ نقد و تحلیل فیلم است و دربارۀ منتقد.