معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب به فصل باشکوهی از ادبیات آمریکا در نیمۀ نخست قرن نوزدهم می‌نگرد و همان‌طور که از نام کتاب برمی‌آید، تلاشی در بازخوانی بازتاب‌ها و دگرگونی‌های مفهوم اتوپیا در ادبیات این برهۀ تاریخی است. با آنکه در به‌بارنشستن این تلاش، پرداختن به زمینۀ تاریخی اجتناب‌ناپذیر است، این جستار دل‌مشغول «تاریخ ادبیات» نیست.

هدف این کتاب بیش از آنکه بازگوی تاریخ ادبیات آمریکا در دوران رمانتیسم باشد، بازسازی جغرافیایی است که با انگارۀ اتوپیا در مقام شاخصی مفهومی در این دوران شکل می‌گیرد. بنابراین هدف این کتاب توپوگرافی اتوپیا در رمانتیسم آمریکایی و رسیدن به نقشه‌ای مفهومی است که خطوط سازندۀ آن از متن ادبیات می‌گذرند. بدیهی است رسیدن به چنین هدفی در گرو گزینش آثار و یافتن چشم‌انداز است. نویسندگانی که در کانون این کتاب قرار دارند، دوران‌سازان ادبیات آمریکا و جهان‌اند که هر کدام از آنها در خطوط و بین‌خطوط نوشته‌هایشان سهمی در این نقشه داشته‌اند و چشم‌انداز گزینش‌شده نیز فلسفه است. به بیان دیگر این کتاب هم‌زمان نقشه‌خوانی و نقشه‌نگاری دگرگونی‌های مفهومی اتوپیا در قطعات گزینش‌شدۀ ادبیات رمانتیک آمریکا از چشم‌اندازی فلسفی است.

فصل نخست کتاب درنگی ضروری در پیگیری تبار اتوپیا در بینش غربی و دگرگونی‌های مفهومی و عملی‌اش در قارۀ جدید است. در نگر نخستین مهاجران اروپایی که آشنایی خود با قارۀ جدید را با واژه‌ای کمتر از «کشف» بیان نمی‌کردند، پیوند آمریکا و اتوپیا بدیهی‌تر از آن بود که تردیدی برانگیزد. آنها در پس این پیوند همان قاطعیتی را می‌دیدند که در وعدۀ فتح کنعان آمده بود.

فصل دوم به رخنۀ رمانتیسم در آمریکای سرخوش از پیروزی‌های پی‌درپی اوایل قرن نوزدهم اختصاص یافته است. جنبش رمانتیسم که پیش‌تر آرامش اروپای عصر روشنگری را برهم زده بود، بسیار زودتر از آنکه آمریکای جوان فرصت ساختن تاریخی قطور از سلسله‌جنبش‌های فرهنگی بیابد، وارد آمریکا شد. شخصیت مرکزی این جریان رالف والدو امرسون، غول دانای کنکورد است که بذرهای رمنتیسم را از بادهای شرقی گرفت و در خاک حاصل‌خیز آمریکا کاشت.

فصل سوم به ادگار آلن‌پو اختصاص یافته است؛ کسی که سیمای درهم‌ریخته و بیمارش همواره بهانه‌ای برای اندیشیدن به نسبت نبوغ و جنون بوده است. در این فصل کوشیده شده تا نشان داده شود چگونه «خودِ» پریشان، از‌هم‌گسسته و مالیخولیایی ضدقهرمان‌های مفلوک او در مقابل یک‌دستی متین، سربه‌راه و ملال‌آور قهرمان‌های امرسونی قرار می‌گیرد و چگونه در چشم‌انداز دوزخی پو، یگانگی «خود» صرفاً به سوءتفاهمی هذیان‌آلود تبدیل می‌شود که در منطق زمین، غرب و اتوپیا نیز بازتاب می‌یابد.

فصل چهارم به ماجراجوی قدرنادیدۀ ادبیات آمریکا در قرن نوزدهم، هرمان ملویل اختصاص یافته است؛ کسی که با کنارزدن چهرۀ معصومانۀ طبیعت، مثلث متعالی امرسون را در ضلع طبیعت ویران می‌کند و قهرمانان نیمه‌دیوانۀ او با واژگون‌کردن نسبت معصومانۀ «خود» و «طبیعت» اتوپیا را به توپوسی تهی تبدیل می‌کنند.

در فصل پایانی در ناتانیل هاثورن سخن گفته شده است؛ کسی که بیش از هر نویسنده‌ای در دوران خود دل‌مشغول تاریخ اجتماعی آمریکا بود و تلاش می‌کرد تا با کاوش در تبارهای پیوریتنی‌ شهر آمریکایی، نسبت «خود» و «جامعه» را درست در مقابل خوش‌بینی‌های مفرط امرسونی بازتعریف کند. او نیز همچون آلن‌پو و ملویل به مصاف مثلث یگانگی امرسون می‌رود؛ اما پیکان حملۀ خود را به سوی ضلع «جامعه» نشانه می‌رود و با رادیکال‌کردن بنیادهای اندیشۀ مسیحی نخستین پایه‌گذاران آمریکا، نشان می‌دهد که چگونه هر تلاشی برای ساختن اتوپیا سندی برای اثبات‌ امکان‌ناپذیری اتوپیاست.

فهرست مطالب کتاب:

درآمد

آمریکا: پیدایش و گشایش اتوپیا

تعالی در منطق اگزوتوپیا: رالف والدو امرسون

فروپاشی در ژرفای دیسنتوپیا: ادگار آلن پر

سفیدی بی‌پایان در آتوپیا: هرمان ملویل

شقاوت بازگشت در رتروتوپیا: ناتانیل هاثورن

چکیده‌ای پس از پایان: مسخ اتوپیا

گاه‌شمار تاریخ و ادبیات آمریکا (تا زوال رمانتیسم)

کتاب‌نامه

نمایۀ نام‌ها

نمایۀ کتاب‌ها و داستان‌ها