معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ادبیات داستانی معاصر ما نویسندگان بزرگی دارد؛ از محمدعلی جمال‌زاده و صادق هدایت تا امین فقیری، غلامحسین ساعدی، علی‌اشرف درویشیان و ده‌ها نویسندۀ دیگر که در شناخت‌نامه‌های ادبیات داستانی به‌تفصیل اسم‌ورسم‌شان وجود دارد. اما در این میان برخی نویسنده‌ها هستند که قصه‌هایشان بر ذائقۀ بسیاری از مخاطبان عجیب شیرین می‌آیند؛ اما به حد کافی معرفی نشده‌اند. قصه‌هایی که مانند شربت سکنجبین‌خیارند در دل تابستان، شیرین، خنک و گوارا و مثل بوی خاک‌اند بعد از باران. این کتاب دریچه‌ای است برای شناخت نویسندگانی که کمتر شناخته شده‌اند تا مخاطب با آنها آشنایی بیشتری یابد.

این کتابچه پنجره‌ای است کوچک به روی قصه‌های منصور یاقوتی که نویسندۀ دلاوری و امید و کله است؛ نویسنده‌ای که سال‌ها به‌رنج پاسدار کلمه و داستان بود؛ حتی در روزگار سختی که از شغلش یعنی معلمی کنار گذاشته و ناچار شد به کارگری روی آورد.

منصور یاقوتی نویسندۀ بزرگی است، برخی به او لقب‌های بزرگ هم داده‌اند و برای مثال گفته‌اند «چخوف ایران» است؛ زیرا ساده و عمیق روایت می‌کند. او مبارزی است که با کتاب و آگاهی به جنگ ناملایمات می‌رود، قهرمان مبارز قصه‌های یاقوتی همیشه کتابی در توبره‌اش دارد. یاقوتی انسان را قوی و نستوه و مبارز و پیروز می‌بیند و ترسیم‌اش می‌کند، به‌ویژه آن‌گاه که کتاب می‌خواند. او در بسیاری از داستان‌هایش شخصیت‌هایی را نشان می‌دهد که چون کتاب می‌خوانند، صبورند و پیروز و این شاید بهترین توصیف باشد از معرفت‌شناسی قصه‌های نویسنده‌ای کهنه‌کار که صبورانه در شهرش کرمانشاه زیست و نوشت و هرگز پایتخت‌نشین نشد. او رنج کشید و همچنان نوشت. به زندان رفت، کارگری کرد و همچنان نوشت.

پناه‌جویی و طبیعت‌گرایی همراه با وارستگی و رهایی از جهان انسانی نابسامان در قصه‌های یاقوتی آشکارا دیده می‌شود و حتی در داستان «سایه روشن» از مجموعه داستان «توشای پرندۀ غریب زاگرس» چنان به اوج می‌رسد که دیده می‌شود باباسلیم در حالی که دستگیر شده هم هنوز چشمش به زیبایی طبیعت است، گویی رهایی واقعی خود را در همان طبیعت و نمادهایش می‌بیند.

جستجو و مداقه در روایت‌های یاقوتی نشان می‌دهد او در شهر هم با وجود خفقان و رنج و فقر و نابسامانی موجود، همچنان سادگی و زندگی می‌دیده، آن هم در مواجهه با مردمی که اغلب از روستا آمده بودند و به این ترتیب گاهی طبیعت در فضای شهری هم مأأمن و محل آرامش نمایانده شده. چنین نگاهی را نویسنده در داستان «پاجوش» آنجا که روزی برفی را در کرمانشاه و محلات پایین‌دستش با همۀ جزئیات دلکش‌اش توصیف می‌کند، نشان می‌دهد.

نکتۀ تأمل‌برانگیزی که در قصه‌های یاقوتی آشکارا دیده می‌شود، این است که یاقوتی نویسندۀ فرودستان و خرده‌پاهاست؛ او راوی رنج و شادی دکان‌دارها، رفتگران پیر، سبزی‌فروشان سر گذر، شاطرها، کیسه‌کش‌های حمام محمدی و روستاییان، یاغی‌های زندگی از‌کف‌داده، مادران تنها، کودکان نان‌آور و جوانان مبتلا به پیری زودرسی است که زندگی در رنج و کار مداوم آنها را چون ریشۀ گون پیشر خشکانده بود.

بخش اول این کتاب مروری بر داستان‌های منصور یاقوتی است. نویسنده در این بخش برخی از ویژگی‌های داستان‌های یاقوتی را نمایان کرده است. بخش دوم اختصاص به بررسی دیگر کوشش‌های یاقوتی به غیر از داستان دارد؛ همچون داستان‌نویسی برای کودکان، نقد ادبی، شعر، مدون‌کردن شاهنامۀ کردی «برزونامه» و .... . در پایان نیز کتاب‌شناسی آثار یاقوتی آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار ناشر

مقدمه

بخش اول: منصور یاقوتی و قصه‌هایش

در سایه‌سار باغ‌ها

خدام یه یاغی تنهاس

تاریخ در قصه‌های یاقوتی: از تجدد آمرانه تا جنگ انفال

جمال ندارد کمال که دارد

این تویی که دیگر شیهه نمی‌کشی

دعایی بنویس

بخش دوم: دیگر کوشش‌ها

می‌آیی به جنگ دیوها و جادوگرها

از نقالان کرد تا برزونامۀ مکتوب

نقد ادبی

کاکلش خیس و پریشون بیستون

کتاب‌شناسی منصور یاقوتی

منابع

نمایه

تصاویر