معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

استعداد شگرف ایرانی که تحت سیطرۀ ساسانیان، منجمد و فسرده شده بود، با ورود اسلام جان دوباره گرفت و شروع به رشد کرد. ایرانیان پیام و محتوای اسلام را که توحید، هدف‌داری خلقت، بی‌حساب و کتاب‌نبودن اعمال، یگانگی ماهیت همۀ انسان‌ها در برابر خدا، ارزش علم و مجاهدت در مسیر داشن، لزوم تلاش برای قسط و عدل، جهاد و دفاع از مظلومان و .... بود، گرفتند و عاشقانه برای این دین زحمت کشیدند و تا زمانی که به آن اصول پایبند بودند، در مسیر رشد قرار داشتند.

ورود اسلام به ایران و تأثیر آن در فرهنگ و تمدن و روحیات و خلق‌وخو و آداب و عادات ایرانیان از مباحثی است که بیشتر مورخان و پژوهشگران بر سر آن توافق دارند و بر نقش مثبت و سازنده و تحول‌آفرین آن در عرصه‌های مختلف علمی و فرهنگی و تمدنی مهر تأیید زده‌اند. نویسندۀ این کتاب ضمن مطالعۀ منابع مختلف، با روشی استدلالی و انتقادی در پی ایضاح این مطلب بوده است که برخلاف نظر برخی مدعیان و منتقدان، نه‌تنها اسلام با زور شمشیر و خشونت به مردم ایران تحمیل نشده، بلکه پذیرش آن از جانب ایرانیان به سبب سرخوردگی از نظام ساسانی و در نتیجه گرایش عاقلانه و عاشقانه و مؤمنانه به دین رهایی‌بخش اسلام بوده است. امری که از بدو ورود اسلام به ایران تا هشت سده به شکوفایی علمی و فرهنگی و تمدنی در عرصه‌های مختلف انجامیده است.

برای پاسخ به پرسش اصلی چگونگی ورود اسلام به ایران، آشنایی مقدماتی با اوضاع تاریخی ایران پیش از ورود اسلام ضرورت دارد. بنابراین در فصل اول برای یادآوری، مطالبی از ورود آریایی‌ها، حکومت‌های ماد، هخامنشی، سلوکی و اشکانی به طور مختصر آورده شده است. البته از آنجا که اوضاع تاریخی «آستانۀ» ظهور اسلام در ایران از اهمیت بیشتری برخوردار است، بنابراین تأکید بیشتر بر وقایع اواخر حکومت ساسانی است که در فصل دوم به آن پرداخته می‌شود.

بحث اصلی کتاب از فصل سوم آغاز می‌شود که دربرگیرندۀ وقایع قرن هفتم میلادی (اول هجری) است و صفحات زیادی از کتاب به آن اختصاص یافته و سپس در فصول بعد به اوضاع اجتماعی، دانشمندان و وقایع ایران‌زمین بعد از ورود اسلام پرداخته شده است. در فصول چهارم تا هفتم کتاب به تأثیر اسلام بر فرهنگ، روابط اجتماعی و وضع علوم در ایران‌زمین از بدو ورود اسلام تا حملۀ مغول، یعنی در بازۀ زمانی‌ای در حدود هشتصد سال پرداخته شده است. آخرین فصل کتاب به نتیجه‌گیری و جمع‌بندی مطالب اختصاص یافته است.

اما اینکه چرا به بحث ورود اسلام به ایران در قرن هفتم میلادی بسنده نمی‌شود و این بررسی تا هشت قرن ادامه می‌یابد؛ در جواب باید گفت برای فهم درست واقعیت تاریخی باید صبور بود تا آثار و پیامدهای آن در قرن‌های بعد آشکار شوند. معمولاً هرچه از یک واقعۀ تاریخی فاصله گرفته می‌شود، به حقیقت آن واقعه و تأثیرات آن بهتر می‌توان پی برد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: اوضاع ایران‌زمین، «قرن‌ها قبل» از اسلام

فصل دوم: اوضاع ایران‌زمین در «آستانۀ» ورود اسلام

فصل سوم: اوضاع ایران‌زمین در قرن اول هجری

فصل چهارم: وقایع ایران‌زمین در قرون دوم و سوم هجری

فصل پنجم: وقایع ایران‌زمین در قرون چهارم و پنجم هجری

فصل ششم: وقایع ایران‌زمین در قرون ششم و هفتم هجری

فصل هفتم: حملۀ مغولان به ایران در قرن هفتم هجری

فصل هشتم: صعود و سقوط ایران مسلمان

فهرست برخی منابع

نمایه