تاریخ و اساطیر ایران باستان: گفتارهایی از ایرانشناسان برجسته
خلاصه
در این کتاب ترجمۀ مقالاتی از مجموعۀ «اکتا ایرانیکا» انتخاب شده که دربرگیرندۀ تاریخ، زبان و ادیان ایران باستان است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
مجموعۀ «اکتا ایرانیکا» یکی از نشریات دربارۀ مطالعات ایرانی است که به فرانسوی، انگلیسی و آلمانی منتشر میشود. یکی از ویژگیهای این نشریه آن است که ایرانشناسان مطرح جهانی دربارۀ تاریخ، فرهنگ و زبانهای ایران باستان مقاله ارائه میدهند. دامنۀ این مقالات به اندازهای وسیع است که برای ترجمۀ این کتب، مترجمانی مسلط به چند زبان یا تلاش یک مؤسسه را میطلبد؛ چراکه این نویسندگان گاهی در مقالات خود عین مطلب مراجع را از زبانهای گوناگون آوردهاند. در نتیجه افزون بر دانش زبانی، به دانش تاریخ سیاسی و دینی ایران نیز نیاز است. میتوان بیشتر این مقالات دربارۀ تاریخ و زبانهای ایرانی باستان است؛ اما گاهی نویسندگان به موضوعات فرهنگی و بهویژه ادیان و اساطیر ایران نیز پرداختهاند. در این کتاب ترجمۀ مقالاتی از مجموعۀ «اکتا ایرانیکا» انتخاب شده که دربرگیرندۀ تاریخ، زبان و ادیان ایران باستان است.
تشکیل اولین امپراتوری ایرانی، رویدادی بسیار مهم در تاریخ ایران و در تاریخ جهان بوده است. این امپراتوری تنها ابرقدرت جهانی در طی حیاتش بود و تأثیراتی که بعد از خود در زندگی انسانها بر جای گذاشت، تا مدتها برجای ماند. امپراتوری هخامنشی صرفاً پدیدهای مهم در تاریخ گذشتۀ مردمان نبود، بلکه با آیندۀ آنها نیز سروکار دارد. اولین امپراتوری ایرانی به لحاظ وسعت، تجهیزات، سازماندهی و سیاستش ارزشمند و درخور بررسی است. در نخستین نوشتار این امپراتوری را آرنولد توینبی بررسی کرده است.
بیشتر اطلاعات موجود از مذهب بومی سغدیان، مربوط به پیش از فتح ماوراءالنهر به وسیلۀ مسلمانان است که بیشتر هم از منابع نوشتاری به جای اطلاعات باستانشناسی استفاده شده است. از اینرو بر اساس منابع نوشتاری، میتوان گفت بیشتر خدایان بومی سغد، همتای خدایان ایرانی خود هستند. این هنرهای تجسمی سغدی که به شکل دیوارنما و نقاشیهای دیواری هستند، تأییدکنندۀ این مدعی هستند. خدایان تصویرشده در نقاشیهای دیواری معبد یک و دو پنجکید و نیز بر دیوارۀ شرقی سالن واقع در قصر سغدی اشروسنه، اصل بودایی، مانوی یا مسیحی ندارند؛ این خدایان تصویرشده، خدایان بومی سغد هستند که همتای بسیاری از خدایان ایرانی هستند. در نوشتار دوم این کتاب خدایان ایرانی در نقاشیهای سغدی مورد بررسی قرار گرفته است.
دو منبع معروف قدیمی دربارۀ لشکرکشی داریوش بزرگ بر ضد اسکیتها وجود دارد؛ مفصلترین این منابع کتاب چهارم هرودوت است. در این کتاب مورخ یونانی شرح میدهد که برای واردشدن به اروپا پلی بر روی تنگۀ بسفور تراکیه در نزدیکی شهر بیزانتیوم ساخته شد. سپاه پارس به منظور ورود به سرزمین سکاها، قبل از ورود به رودخانۀ ایستر و بعد از عبور از بخشی از تراکیه، قبیلهای تراکیایی موسوم به گته را که شجاعتر و قانونمندتر از همۀ قبایل بود، مطیع کرد. در نوشتار سوم کتاب موضوع لشکرکشی داریوش بر ضدسکاها بررسی شده است.
آموزههای زردشت در کتب مقدس زردشتیان و اوستا آمده است. کهنترین بخشهای اوستا به گاهان تعلق دارد که به لهجۀ شرقی ایرانی باستان نوشته شده است و آن را به خود زردشت نسبت میدهند. در چهارمین نوشتار کتاب دیدگاههای فلسفی و عرفانی آموزههای زردشت مطرح شده و مضامین اجتماعی آن بررسی گردیده است.
مطرحشدن پارس در صحنۀ سیاسی با مشارکت و همکاری مادها صورت گرفت؛ زیرا بنیانگذار سلسلۀ پارسی، کوروش پسر کمبوجیه در دربار مادها پرورش و تعلیم یافته بود. کوروش با استفاده از سیاست تدبیر و به دنبال آن پیروزی، افزون بر وسعتبخشیدن مرزهای امپراتوری تا سرزمین ماد، دول آشور، بابل، لیدیه، کاپادوکیه و کل فلات ایران را هم تحت سیطرۀ خود درآورد. ساختار دولت پارس موضوعی است که نوشتار پنجم کتاب به آن اختصاص یافته است.
باورهای آیین زردشت دربارۀ حیوانات، همچنانکه در کتب پهلوی شرح داده شده، شناخته و آشکار است. بر اساس این منابع دو باور اساسی دربارۀ حیوانات وجود دارد: اینکه حیوانات مانند گاو، گوسفند، بز، سگ آبی، اسب و سگ اهورایی هستند یا مانند مار، عقرب، مارمولک، وزغ، ببر، شیر و روباه اهریمنی هستند. البته باید باورهای متفاوتی دربارۀ حیوانات غیربومی که با آنان سروکار داشتند، وجود داشته باشد که یکی از این موارد، فیل است. نوشتار ششم کتاب اختصاص به بررسی دیدگاههای باستان دربارۀ فیل دارد.
همۀ ملتها در جستجوی اصل و منشأ نامها هستند و میخواهند معنی و مفهوم اسامی را دریابند؛ چراکه یک نام تنها با تاریخ گذشته ارتباط ندارد، بلکه با زندگی آینده نیز سروکار دارد. سرنوشت و شخصیت در یک نام خلاصه نمیشود. بر این اساس نوشتار هفتم کتاب اختصاص به بررسی نام کوروش یافته است.
مقالۀ هشتم کتاب به بررسی گوشهای از تأثیرها، یعنی نفوذ ایران بر سنت یهودی ـ مسیحی میپردازد و نویسنده به برخی مباحث و فرضیات که در بررسی این موضوع تأثیر افکنده، نظری انداخته است. ابتدا به گسترش و تاریخ این موضوع پرداخته و سپس دیدگاههای خود دربارۀ جایگاه مطرحشدن این مباحث در آینده را ارائه داده است.
زبان آرامی در گذشته در مناطقی تکلم میشد که زبانهای دیگری چون اکدی و کنعانی باستانی رایج بوده است. بنابراین جای تعجب نیست که این زبانها از جهات گوناگون بر زبان آرامی تأثیر گذاشتهاند. در نوشتار نهم کتاب واژگان ایرانی در آرامی کهن برسی شده است.
یکی از جایگاههای بسیار مهم در تاریخ ایران به دورۀ هخامنشی تعلق دارد؛ چراکه توانست با تأسیس سلسلۀ خود حدود 25 قرن پیش، فرهنگ و دولتی ایرانی را بر شالودهای استوار بنیان گذارد و بدین لحاظ این دوره، نقش بسیار مهمی در پیشرفت فرهنگی و تاریخی بسیاری کشورها که جزئی از دولت هخامنشی بودهاند، ایفا کرده است. آخرین نوشتار کتاب دربارۀ دولت هخامنشی و تمدن جهانی آن است.
فهرست مطالب کتاب:
نخستین امپراتوری ایرانی ایرانی/ آرنولد توینبی
خدایان ایرانی در نقاشیهای سغدی/ گیتی آذرپی
داریوش بزرگ و لشکرکشیاش بر ضد سکاها/ جورج کامرون
زردشت پیامبر صلح/ مانفرد لورنتس
ساختار دولت پارس/ بوگدان شلادانک
فیل مخلوقی اهریمنی و نماد قدرت و حاکمیت/ احمد تفضلی
نام کوروش/ ویلهلم آیلرز
نفوذ ایران در متون عهد جدید/ جان هینلز
واژگان ایرانی در آرامی کهن/ یوناس گرینفیلد
دولت هخامنشی و تمدن جهانی/ جی.وی. شرتلی
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
نظری یافت نشد.