معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

میان آثاری که به محیی‌الدین ابن عربی نسبت داده می‌شود، برخی بی‌شک و به‌یقین از محیی‌الدین است و برخی با توجه به ادله و شواهد کتاب وی نیست و برخی معلوم نیست کتاب اوست یا خیر. کتاب «الإعلام بإشارات أهل الإلهام» از آن دسته آثاری است که بی‌تردید کتاب محیی‌الدین است؛ زیرا محیی‌الدین در رساله‌ای که آثار خود را در آن ذکر کرده است و همچنین در اجازه‌نامه‌ای که برای ملک‌مظفر غازی فرزند ملک عادل نگاشته است، این کتاب را از آثار خودش برشمرده است.

این کتاب با وجود اختصار، بسیار گرانقدر و مهم است؛ زیرا مطالب بسیار ژرفی در این کتاب آمده که محیی‌الدین در «فصوص الحکم»، «فتوحات» و دیگر آثارش آنها را نیاورده است. سبب اینکه شیخ اکبر در «فصوص الحکم» که کتاب ویژه و بسیار عمیق اوست، سخنان این کتاب را نیاورده، این است که موضوعات و مباحث کتاب «فصوص» مباحثی دیگر است.

محیی‌الدین در کتاب «فتوحات» نیز که بیانی مفصل دارد، در موارد متعددی با درنظرداشتن کسانی که قدرت درک و فهم شایسته‌ای نداشته‌اند یا می‌کوشیده‌اند که او را با استناد به سخنان خودش به کفر متهم کنند، از یک‌سو نمی‌توانسته است برخی سخنان را بیان کند و از سوی دیگر ناگزیر بوده در کنار مطالب عمیقش، برخلاف میل باطنی خویش، سخنانی بنویسد که مطابق با اقوال مشهور و مخالف با دیدگاه‌های خاص اوست؛ اما در کتاب «الإعلام» و در برخی از آثارش که شهرت زیادی نداشته است و افراد نااهل به آنها کمتر رجوع می‌کرده‌اند، سخنانی نگاشته است که بسیار ژرف است و در واقع همان چیزی است که دوست داشته است بگوید و بنویسد. از این‌رو خواننده با مطالعۀ این کتاب، به‌اجمال به فرق نگاه محیی‌الدین با بسیاری از اندیشمندان و اهل سلوک پی می‌برد.

سخنانی که محیی‌الدین در این کتاب از زبان اهل الهام بیان می‌کند، اما نام ایشان را نمی‌برد و آن سخنان را نقد نمی‌کند، بلکه شواهد حاکی از این است که آنها را به‌اجمال تأیید می‌کند، به دو دسته تقسیم می‌شود: یک دسته سخنان شایسته‌ای که برخی از اهل سلوک گفته‌اند و او در اینگونه موارد فقط نمی‌خواهد معنای موردنظر ایشان را تأیید کند، بلکه او اغلب می‌خواهد با همان سخنان، معنا یا معناهای ژرف‌تری را نیز که خودش دریافته‌ است به ما بفهماند و از این‌رو می‌کوشد این سخنان را به گونه‌ای بنویسد که به بیش از یک معنا اشاره داشته باشد.

دسته‌ای دیگر همان سخنان بسیار ژرفی است که دیگران نگفته‌اند و خودش با کشف و شهود دریافته است و اگر می‌گوید که یکی از اهل الهام چنین گفت، مقصودش خودش است و او برای اینکه افراد سطحی‌نگر که قدرت هضم و درک نکته‌های عالی و دقیق را ندارند، به آزار و اذیت او نپردازند، آن سخنان را به خودش نسبت نمی‌دهد.

محیی‌الدین در این کتاب با بیان گفتارهایی از زبان برخی از اهل الهام، در حقیقت قصد دارد به حقایق مدنظر خود اشاره کند.

با توجه به اینکه متن عربی این کتاب که در قاهره و بیروت منتشر شده بود و اختلافات متعددی با یکدیگر داشتند، مترجم و شارح ابتدا تا حد امکان به تنقیح و تصحیح متن پرداخته است. برای این کار افزون بر مقایسۀ دو نسخۀ چاپبی با دو تصحیح مختلف، از یک نسخۀ خطی نیز که تصویرش را یافته بود و همچنین آثار دیگر محیی‌الدین و دیدگاه‌های او و ... نیز بهره جسته است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

آغاز کتاب الإعلام

فصلی دربارۀ رؤیت

فصلی دربارۀ شنیدن

فصلی دربارۀ کلام

فصلی دربارۀ توحید

فصل معرفت

فصلی دربارۀ حب

فصلی در انواعی پراکنده از اشارات اهل الهام

فهرست منابع

نمایه

متن عربی کتاب الإعلام بإشارات اهل الإلهام