معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دفتر یادداشت‌های داستایفسکی حاوی تمامی تراوشات ذهنی‌ای است که او حین نگارش رمان‌های سترگش به روی کاغذ آورده است: نوشته‌هایی مبهم، پریشان، پراکنده و سخت‌خوان؛ اما به قول جوزف فرانک ـ داستایفسکی‌پژوه شهیر ـ اسنادی ضروری. اینها دربردارندۀ طرح‌ها، الهامات، اندیشه‌های آنی و ژرف اوست که اطلاعات بسیار مفیدی را از سیر خلق شاهکارهایش به دست می‌دهد: احوال و کیفیات پدیدآمدنشان.

مجموعه‌ای که در زبان انگلیسی «دفتر یادداشت‌ها»ی داستایفسکی خوانده می‌شود، حاصل همت بلند ادوار واسیولک پژوهشگر و منتقد ادبی آمریکایی و همکاران او در دانشگاه شیکاگو است که در سال‌های پایانی دهۀ 1960 انتشار یافت و در باب ارزش و اهمیت این مجموعه همین بس که نیمۀ پنهان آثار داستانی نویسندۀ روس است، دریچه‌ای برای نظرانداختن به آویزوگریزهای متنی بی‌منتهای وی که غالباً سربرآوردن ایده‌ای از میان خیل ایده‌ها می‌انجامد: ایده‌ای که جایگیر می‌شود، رویش و بالش می‌گیرد و گوشه‌ای از عمارت بلند و بسیارنقش رمان را برمی‌سازد.

«شیاطین» رمانی دشوار و نغز و از شاهکارهای بی‌بدیل داستایفسکی است. رمانی که آینده‌نگر انقلاب روسیه و قرن بیستم است. این رمان، آلبر کامو را یک عمر مجذوب کیریلف ساخت و سال‌ها او را درگیر منطق محکم جهان داستایفسکی کرد. «شیاطین» همچنین رمانی است که داستایفسکی را سه سال بین قلب و شور سیاسی‌اش درگیر کرد و نیز بین آنچه می‌خواست بگوید و آنچه باید می‌گفت. این رمان به خواننده نشان می‌دهد او چگونه با مهارت از پس این مهم برآمد و دفتر یادداشت‌های «شیاطین» نشان می‌دهد که نویسنده چه سخت در این راه تلاش کرده است.

این دفتر حاوی مطالبی چند از یادداشت‌های خودنوشتۀ داستایفسکی است؛ گزارش‌هایی از چند رؤیا و توصیفی از حملات صرع برای بیش از یک سال، یادداشت‌هایی در باب چند اثر نامنتشر اما مرتبط، خاصه برای «زندگی گناهکار بزرگ» و به میزان زیادی نسخه‌های گوناگون، طرح پیرنگ‌ها، شرح صحنه‌ها و تحلیل‌های شخصیت‌های خود «شیاطین». از میان دفتر یادداشت‌های رمان‌های داستایفسکی، این یادداشت‌ها حجیم‌ترین است؛ همچنین فاصلۀ میان یادداشت‌های اولیۀ این رمان تا نسخۀ نهایی، نسبت به سایر دفترها بیشتر است. تا اواخر یادداشت‌ها خبری از کیریلف نیست و تازه حضورش مختصر و سرسری است؛ از استاوروگین بی‌عاطفه، منزوی و رعب‌انگیز از ابتدا تا انتهای یادداشت‌ها خبری نیست، همین‌طور از استپان ترافیموویچ و رخاوینسکی و تنها ذکر چند نکته رفته است که چه توطئه‌های متافیزیکی و سیاسی‌ای علیه یکدیگر به کار می‌گیرند.

تاریخ این یادداشت‌ها به اوت سال 1869 تا اکتبر سال 1870 برمی‌گردد. این یادداشت‌ها مشتمل بر دو طرح رمان، شرحی از دو خواب داستایفسکی، گزارشی از تشنج‌هایش که از اوت 1869 تا اکتبر 1870 بر او عارض شدند و مسودۀ یک نامه برای مجلۀ «روسکی وستنیک» به مورخ یکم اکتبر 1870 هستند.

فهرست مطالب کتاب:

سیر تکوینی اسامی برخی از شخصیت‌های رمان

«سخن ویراستار»

«پیش‌گفتار مترجم»

یادداشت‌های خودنوشته

دورنمای اولیۀ شیاطین

زندگی گناهکار بزرگ

نخستین طرح، «حسادت»

دانشجو و گرانوفسکی

روابط پیچیدۀ عاشقانه

شاپوشنیکوف و گرانوفسکی علیه نچایف

پرنس در میان نچایف و گولوبوف

پرنس در جستجوی ایمان

پرنس مدافع تفکر روسی

پرنس و پیامدهای ایمان و بی‌ایمانی

پرنس، لیزا و زن لنگ

پرنس و نچایف، ارتباطی پنهانی

اصول نچایف

نچایف ـ شرح وقایع نامشخص

پرنس و تیخون ـ موارد متفرقه

موارد متفرقه

یادداشت‌های کتاب سوم رمان