معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این پژوهش فرآوردۀ پرسش از و کاوش در چرایی و سنجش چگونگی افزایش ژرفای بحران آگاهی از همه‌سو، در پی چیرگی وارونگی‌های «گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی» در زمینه‌های گوناگون، به‌ویژه در رویارویی با واقعیت، تاریخ و سیاست است. پرسش و کاوشی که تنها راه رویارویی خردمندانه با بحران‌های ریز و درشت فرآوردۀ گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی را در کنش تاریخی ـ فلسفی ملی اندیشیدن یافته است. در روند پژوهش آشکار شده است که «زبان» بنیادی‌ترین درون‌مایه‌ای است که ریخت‌یابی گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی به چگونگی دریافت از آن بستگی دارد. دریافتی که به پندارهایی دامن می‌زند و با ساخت چرخه‌های هرمنوتیک ایمانی، ذهن را از دریافت و فهم تئوریک ـ تجربی واقعیت و کنش عقلی وا می‌دارد. بازتاب دریافت‌های نسنجیده از زبان و در پی آن، واقعیت در «بازنمایی‌های جمعی» به کنش و واکنش‌هایی می‌انجامد که واکاوی و شناخت را بسی دشوار می‌کند. از این‌رو در سراسر کتاب به مسئلۀ زبان و چگونگی رویارویی گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی با آن پرداخته شده است.

این کتاب، کوششی در راه طرح بنیادهای نظری ملی اندیشیدن، نیز آزمودن سویه‌هایی از پدیدار/هستی ـ تسخیرشناسی گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی است و شرایط پدیداری وضعی همواره پیشاپیش زبانی را در ریختارهای گوناگون فرهنگی، تاریخی، سیاسی و اجتماعی می‌کاود. وضعی که باید آن را با بررسی کارکردهای پیچیدۀ چرخۀ هرمنوتیک ایمانی و با آموختن آنچه فوکو «هنر نافرمانی اختیاری و سرکشی فکورانه» در برابر «سیاست حقیقت» می‌نامد، واکاوید و شناخت. این نقد، کنش و کوششی فلسفی در فراروند رهیدن از تسخیر اشباح زبانی/ زمانی گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی است و شاید بر سویه‌هایی پرتو افکند که تاکنون آنچنان‌که باید به آنها پرداخته شده است.

گفتارهای کتاب در چهار پارۀ بنیادین سامان یافته‌اند؛ پاره‌های جداگانه در چارچوب دستگاهی از مفهوم‌هایی پرشما و به‌هم‌پیوسته، واکاوی و سنجش سویه‌های بنیادین و ویژگی‌ها و پیامدهای گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی از سویی و طرح بنیادهای نظری ملی اندیشیدن از دیگرسو را دربر می‌گیرند. بنا به پیوستگی مفهوم‌های طرح‌شده و کاربرد آنها در سنجش نمونه‌های گوناگون، نمی‌توان پاره‌ها و گفتارهای گوناگون کتاب را بدون نگر به پیوند درونی و پیوستگی آغاز به پایان آنها خواند.

پارۀ نخست سه گفتار دارد که نخست به بایستگی روی‌آوری پدیدارشناسانه به قلمرو (ایران) پرداخته شده است. در گفتار دوم جایگاه بنیادین چگونگی فهم زبان و پیوند با آن بررسی شده است. در گفتار سوم به مشروعیت دوران مدرن و بایستگی فهم ویژگی‌های آن در رویارویی با گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی پرداخته شده است.

در پارۀ دوم با هشت گفتار، به سنجش و واکاوی کوتاه‌بینی‌های گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی و پادزهر آن، ملی اندیشیدن، با کاوش در مفهوم «زمان» و پیوند درونی آن با مفهوم فلسفی مکان از سویی و مفهوم تاریخی و سیاسی قلمرو از دیگرسو، چنان عنصرهایی بنیادین و استراتژیک در زندگی فردی و جمعی پرداخته شده است. پارۀ سوم را بررسی نمونه‌هایی از برخی فرآورده‌ها و پیامدهای گسست و وارونگی‌های گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی در سیاست دربر می‌گیرد؛ در گفتار نخست نمونه‌ای از آلودن سیاست به عرفان و تباهی‌های پی‌آمد، بررسی شده است. در گفتار دوم به علی شریعتی با عنوان اسطورۀ بازسازی جهان در طرح‌های کارآگاهی پرداخته شده است.

پارۀ چهارم و آخر کتاب دو گفتار را شامل می‌شود؛ نخست دربارۀ مصطفی ملکیان سخن گفته شده و در پارۀ دوم دربارۀ فکر انتزاعی مطالبی ارائه شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سپاس‌گزاری

پیش‌گفتار

پارۀ نخست: بنیادهای نظری

گفتار نخست: روی‌آورندگی به قلمرو، اپوخه و آگاهی

گفتار دوم: لانگژ، لانگ و پرول؛ واژه‌ها و چیزها: بازتاب، قصد/ اراده یا ساخت/ بازنمایی؟ درآمدی بر پدیدار/ هستی ـ تسخیرشناسی ذهنیت اسطوره‌ای ـ عرفانی و بازنمایی جمعی

گفتار سوم: مشروعیت دوران مدرن، دیفرانس، کنجکاوی نظری بی‌رحمانه و خودکامگی واقعیت

پارۀ دوم: زمان در بازنمایی‌های جمعی

گفتار نخست: درنگی در مفهوم اسطوره در پیوند با واقعیت و زمان

گفتار دوم: زمان در اسطوره‌های ایرانی

گفتار سوم: بازسازی جهان در اسطوره‌های ایرانی زمان

گفتار چهارم: تاریخمندی و مکان/ زمان؛ «از بیرون به درون: از منظر به نظاره به ناظر»

گفتار پنجم: زمان اسطوره‌ای

گفتار ششم: زمان اسطوره‌ای، بازگشت جاودانه و چرخه‌های بازنمایی در ادبیات عرفانی

گفتار هفتم: زبان خصوصی و زبان/ زمان حال اسطوره‌ای ـ افیونی در شمنیسم و عرفان

گفتار هشتم: زمان و آبادانی (توسعه)

پارۀ سوم: گفتارهای اسطوره‌ای ـ عرفانی در سیاست

گفتار نخست: «زوال اندیشۀ سیاسی» با «دوام عرفانی اندیشۀ سیاسی»: سیاست حقیقت انسان کامل و «هنر نافرمانی اختیاری و سرکشی فکورانه»

گفتار دوم: اسطورۀ بازسازی جهان در طرح‌های کارآگاهی؛ مورد علی شریعتی؛ کارآگاه توده‌ها

پارۀ چهارم: تاریخ‌ستیزی، جامعه‌گریزی و سیاست‌زدایی معنوی

گفتار نخست: فکر انتزاعی، کودکی روح، جهان‌وطنی و پندار زبان چونان ابزار ارتباط و انتقال: مورد مصطفی ملکیان؛ دل‌نگران انسان‌ه ابا به‌دربردن کلاه از معرکه

گفتار دوم: فکر انتزاعی و جعل مفهوم‌ها در آمیختگی و این‌همانی عرفانی

دو بررسی انتقادی:

گفتار نخست: در ستایش خودآیینی

گفتار دوم: گریز از تاریخ

کتاب‌نامه

نمایه