معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مروری بر تاریخ معاصر ایران نشان می‌دهد در برهۀ کوتاهی پس از هر تغییر جدی سیاسی و اجتماعی، می‌توان اثر آن را در ادبیات کودک مشاهده کرد. در گذشته آثار ادبی برای کودکان بیشتر در فرهنگ عامه یعنی در دل قصه‌ها و لالایی‌ها و افسانه‌ها یافت می‌شد؛ اما پس از نهضت مشروطه، ادبیات کودک در کشور با تمرکز بر ادبیات تعلیمی برای کودک آغاز شد. در دوران پهلوی، ادبیات کودک به عنوان عنصری از مجموعۀ کانون پرورش کودکان و نوجوانان و نیز نشریاتی همچون «کیهان بچه‌ها» و «پیک» رشد یافت و آرام‌آرام ادبیات کودک به شاخه‌ای مجزا در گسترۀ ادبیات تبدیل شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دهۀ شصت و هفتاد دورۀ اوج و شکوفایی ادبیات کودک و نوجوان بود. این شکوفایی را می‌توان با شاخص‌های متعددی سنجید. یکی از این شاخص‌ها تخصصی شدن ادبیات کودک و تمایز آن از سایر رده‌های ادبی است. در این سال‌ها نویسندگان و شاعران فراوانی فقط برای کودک و نوجوان می‌نوشتند؛ یعنی نویسندگان بزرگسالی نبودند که با زبانی ساده‌تر آثاری برای کودک و نوجوان تولید کنند. شاخص دیگر، رونق چاچ کتاب و مجلۀ مخصوص کودک و نوجوان است. شمارگان کتاب‌ها و مجله‌ها برای کودکان و نوجوانان در این برهه بیش از ده‌ها هزار بود که در مقایسه با گذشته یا حتی حال چشمگیر است.

در کنار مجله‌های سراسری از قبیل «کیهان بچه‌ها» و «رشد»، نشریات کودک و نوجوان دیگری با گسترۀ کمتری منتشر می‌شد که گاه مردمی بود و گاه به نهاد یا سازمان خصوصی وابستگی داشت. طبیعتاً انقلاب اسلامی هم در ادبیات کودک و نوجوان بازتاب داشت. بازشدن فضا برای سخن‌گفتن صاحبان اندیشه، به‌ویژه اندیشۀ دینی و انتظارکشیدن مردم برای شنیدن آنچه ممنوع بود، خود را در انتشار کتاب‌ها و مجله‌های کودک و نوجوان نشان داد و رنگ‌وبوی دینی و مفاهیم انقلابی در بسیاری از داستان‌ها استشمام می‌شد. در چنین فضایی، ایدۀ نشریۀ «سلام بچه‌ها» در دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم شکل گرفت.

نشریۀ «سلام بچه‌ها» در دفتر تبلیغات حوزۀ علمیۀ قم و واحد فرهنگی و هنری این مرکز منتشر و پس از مدتی کوتاه به یکی از نشریات موفق و شناخته‌شده در کشور بدل شد. این کتاب که حاصل مصاحبه با دست‌اندرکاران این نشریه است، به دنبال ثبت تجربۀ نشریۀ کودک و نوجوان «سلام بچه‌ها» می‌باشد. آنچه نویسنده و گفتگوکنندگان در این کتاب به دنبال آن بوده‌اند، واکاوی تاریخچۀ شکل‌گیری و رشد نشریۀ «سلام بچه‌ها» به عنوان یک نهاد و جریان و بررسی اثر آن بر ادبیات کودک و نوجوان ایران بوده است. تلاش شده در گفتگوها به زمینه‌ها و علت‌های رشد نویسندگان در آن و ثبت تجربه‌های بخش‌های مختلف نشریه و تمایزهای این جریان با دیگر جریان‌های هم‌دورۀ آن پرداخته شود.

در این پژوهش نویسنده درصدد است به این سؤالات پاسخ دهد: 1. انگیزۀ این جمع از راه‌اندازی نشریه چه بود؟ 2. اعضای هیئت‌تحریریه چگونه همگام با نشریه رشد کردند؟ 3. «سلام بچه‌ها» به عنوان نشریه‌ای مرتبط با سازمانی حوزوی با دیگر نشریات کودک و نوجوان چه تفاوتی داشت؟ 4. «سلام بچه‌ها» در فضای ادبیات کودک، به‌ویژه ادبیات دینی کودک چگونه مطرح شد؟ 5. نشریه را با چه شیوه‌ای به مخاطب می‌رساندند؟ 6. رمزوراز موفقیت «سلام بچه‌ها» چه بود؟ همچنین کوشیده شده به سؤالات دیگری که مخاطب را در شناخت زمینه‌های شکل‌گیری و علت‌های اوج‌گیری نشریه یاری می‌رساند، پاسخ داده شود. از این‌رو این پژوهش ده سال ابتدایی فعالیت دست‌اندرکاران نشریه، یعنی سال‌های 65 تا 75 را پوشش می‌دهد.

در سرفصل اول مخاطب با واحد فرهنگی و هنری دفتر تبلیغات تا شکل‌گیری حلقۀ اولیۀ «سلام بچه‌ها» و انتشار اولین شمار‌های نشریه آشنا می‌شود. در سرفصل دوم سخنان هیئت تحریریه دربارۀ بخش‌های مختلف نشریه آمده است. در سرفصل سوم موفقیت‌های ضمنی نشریه و اثرگذاری آن بر فضای ادبی کشور و نیز ارتباط آن با دیگر نهادها به‌ویژه حورۀ علمیه از نظر گذرانیده شده است. خواننده در سرفصل پایانی با دوران کودکی مصاحبه‌شوندگان آشنا می‌شود. این سرفصل از کودکی در دهۀ پنجاه و شصت تصویری ترسیم می‌کند و در کنار آن خواننده را با کودکی دست‌اندرکاران نشریه آشنا می‌سازد. در ابتدای هر فصل مقدمه‌ای آورده شده تا خواننده به علت انتخاب آن فصل پی ببرد.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌گفتار ناشر

* درآمد

* شکل‌گیری

کشیکل عبدالله

آغاز سلام بچه‌ها

جلسات رشد

رویکرد مجله

جذب افراد مستعد

تغییر سردبیر

* بخش‌های نشریه

معارف

اجتماعی «آسمانه»

ترجمه

تصویرگری

تولد پوپک

* دستاوردها

پایتخت دوم

جشنوارۀ کتاب سال سلام بچه‌ها

توزیع مجله

منابع انسانی

حوزۀ علمیه و ادبیات کودک

* آشنایی با نویسندگان

گلدان

کودکیِ کودک‌نویسان

* تصاویر