معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

با آغاز انقلاب مشروطیت و انتشار روزنامه‌ها و مجلات و راه‌افتادن اولین گروه‌های نمایشی، نیاز به نگارش مقالات و نوشته‌هایی دربارۀ هنر نمایش احساس شد. در دوران ناصرالدین شاه توجه به مولیر نزد نمایش‌دوستان ایرانی بیشتر بود؛ اما در دوران مشروطیت نسبت به ویلیام شکسپیر توجه بیشتری شد. اگرچه تعداد معدودی از آثار او در این دوران به فارسی برگردانده شد؛ اما نوشته‌های بسیاری دربارۀ هنر نمایشنامه‌نویسی در مجلات و روزنامه‌ها چاپ شد.

اوج‌گیری نهضت ترجمه در ایران با بازگردانی از زبان فرانسه آغاز شد و در کنار ترجمۀ آثار ادبی و تاریخی و فلسفی و طبی، ادبیات نمایشی هم مورد توجه مترجمان قرار گرفت. بی‌تردید ترجمۀ آثار نمایشی راه را برای شکل‌گیری و پیدایی نمایش در صحنه باز کرد و شاهد برخی از اجراها بر مبنای همین آثار در دوران ناصرالدین شاه هستیم. این ترجمه‌ها اگرچه شکل اقتباس دارند، اما برای آشنایی با یکی از پدیده‌های مدرن و پیشرو بشر بسیار اثرگذار بوده‌اند. نشر این آثار افزون بر این می‌تواند زمینۀ بررسی دگرگونی و تحول آثار نوشتاری در گذر زمان نیز باشد.

ابوالقاسم‌خان قره‌گوزلو همدانی، فرزند احمدخان و نوۀ محمودخان ناصرالملک در سال 1244 هـ.ق دیده به جهان گشود. چون پدرش منصب نظامی داشت و بیشتر اوقاتش را دور از خانواده سر می‌کرد، پدربزگ وی کمر به تربیت او بست. او زیرنظر پدربزرگش تحصیل کرد و سر بر کشید و با مرگ وی تمام دارایی و مناصب او، از جمله حکومت همدان به نوه‌اش ابوالقاسم‌خان منتقل شد. او از اولین ایرانیانی است که در دانشگاه آکسفورد درس خواند و از رجال سیاسی در دوره‌های ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه بوده است.

او بعد از پایان تصدی نیابت سلطنت در سال 1293 شمسی به سن 58 سالگی عازم اروپا گردید. شبی در حضور جمعی از دوستان که نزد ایشان گرد می‌آمدند و از هر دری سخن می‌راندند، صحبت از شاعر انگلیسی شکسپیر به میان می‌آید و یکی از حضار اظهار می‌نماید که ترجمۀ منظومات و نقل معانی و عبارات آن شاعر شهیر به زبان فارسی امکان‌پذیر نمی‌باشد. ناصرالملک با این عقیده موافق نبود و از راه آزمایش و تفنن درصدد برآمد چند سطر از یکی از آثار آن نویسنده ترجمه نماید و به این منظور تصادفاً اتلو انتخاب گردید. تفریح یک شب و ترجمۀ چند جمله ایشان را بر آن داشت که تمام داستان را به فارسی درآورد و به فاصلۀ چند سال بر اثر اصرار دوستان به ترجمۀ بازرگان وندیک بپردازد.

ناصرالملک در سال 1306 شمسی در تهران جهان را بدرود گفت و پنج سال بعد از وفاتش، پاپازیان هنرپیشۀ روسی که به تهران آمده بود، در نظر گرفت اتلو را به فارسی نمایش دهد و این ترجمه به دست او سپرده شد. او که در نمایش افسانه شکسپیر تخصص داشت، شبی در حضور جمعی داستان اتلو را با همکاری دسته‌ای از هنرپیشگان در صحنۀ تماشاخانه جلوه‌گر نمود؛ ولی به دلیل ندانستن فارسی قسمت مربوط به اتلو را که خود بر عهده گرفته بود به زبان فرانسه و سایرین از روی این ترجمه به فارسی بازی کردند و شاید برای اولین بار بود که داستانی در آن واحد به دو زبان نمایش داده می‌شد.

ناصرالملک در مدت توقف در اروپا چند بار به تصحیح و اصلاح این ترجمه پرداخت و اولین نسخۀ تصحیح‌شده در سال 1296 شمسی به خط مرحوم میرزا عیسی‌خان فیض انجام پذیرفت و پس از آن مترجم نیز دو نسخه از روی تصحیح سوم و چهارم اتلو و یک نسخه از ترجمۀ بازرگان وندیک به خط خود نوشت. در این کتاب داستان «اتلّو مغربی در وندیک» تصحیح و بازچاپ شده است.

فهرست مطالب کتاب:

درآمد سخن

مقدمۀ محمدعلی فروغی

مقدمۀ حسینعلی قراگوزلو

دیباچۀ مترجم

اشخاص نمایش

پردۀ اول

پردۀ دوم

پردۀ سوم

پردۀ چهارم

پردۀ پنجم