معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

توجه به جنبۀ اجتماعی زبان در اروپا به آنتوان میه و در آمریکا به ویلیام ویتنی برمی‌گردد و در واقع بیش از صد سال سابقه دارد. با این همه به دلایل مختلف، نگاه اجتماعی به زبان برای دهه‌ها در حاشیه ماند. با ورود زبان‌شناسانی مانند ویلیام لباو و جاشوا فیشمن به عرصۀ نظریه‌پردازی‌های زبان‌شناختی در سال‌های میانی قرن بیستم، جنبه‌های اجتماعی زبان از دو دیدگاه کلان و خرد مورد توجه زبان‌شناسان قرار گرفت. از همین زمان‌هاست که موضوع ارتباط میان زبان و جامعه و همبستگی میان متغیرهای زبانی و اجتماعی به موضوعی جالب، جاذب و جدی در پژوهش‌های گستردۀ گروهی از زبان‌شناسان در سراسر دنیا بدل شد.

در طول چند دهۀ گذشته با شاخه‌شاخه شدن پرشتاب مباحث اجتماعی زبان و جدایی قلمروهای جامعه‌شناسی زبان و زبان‌شناسی اجتماعی و مطرح‌شدن موضوعات نو و تخصصی‌تر، حجم قابل ملاحظه‌ای از مفاهیم، واژه‌ها و تعبیرات جدید نیز وارد ادبیات زبان‌شناسی نوین شده است. همین دستاورد سبب شد که واژه‌نامه‌ها و فرهنگ‌های توصیفی بزرگ و کوچک تخصصی در این رشته تدوین شود.

زبان‌شناسی اجتماعی، اصطلاحی برای توصیف تمامی حوزه‌های مطالعۀ رابطۀ زبان و جامعه، به‌جز حوزه‌هایی که هدف‌شان صرفاً دانش اجتماعی است؛ مانند قوم‌روش‌شناسی. بنابراین پژوهش‌های زبان‌شناسی اجتماعی پژوهشی است با هدف دستیابی به فهمی بهتر از طبیعت زبان بشر از طریق مطالعۀ زبان در بافت اجتماعی یا دستیابی به فهمی بهتر از طبیعت رابطه و تعامل بین زبان و جامعه. زبان‌شناسی اجتماعی مشتمل است بر زبان‌شناسی مردم‌شناختی، گویش‌شناسی، تحلیل گفتمان، قوم‌نگاری گفتاری، مطالعات تماس زبانی، زبان‌شناسی عمومی، روان‌شناسی اجتماعی زبان و جامعه‌شناسی زبان. این کتاب مجموعه‌ای از واژگان کلیدی زبان‌شناسی اجتماعی است که می‌تواند به عنوان منبعی مفید برای دانشجویان رشتۀ زبان‌شناسی، علوم اجتماعی و سایر رشته‌های مرتبط به شمار آید.

این فرهنگ، ترجمۀ فارسی «فرهنگ توصیفی زبان‌شناسی اجتماعی» است که از سوی پیتر ترادگیل زبان‌شناس اجتماعی بریتانیایی تألیف شده است. ترادگیل را باید از پیشروان پژوهش‌های اجتماعی زبان در بریتانیا، اروپا و دنیا دانست که از سال‌های آغازین دهۀ 1970 در عرصۀ مسائل اجتماعی زبان، هم در سطح نظری و هم در پژوهش‌های میدانی، فعالیت داشته و آثار ارزشمندی از خود برجای گذاشته است. این کتاب از جمله کارهای ترادگیل است که برای دانشجویان و پژوهندگان زبان‌شناسی بسیار سودمند تواند بود؛ زیرا بر اساس انتخاب پرکاربردترین مفاهیم بنیادی و اصطلاحات تخصصی این رشته تنظیم شده است. تعاریفی که ترادگیل برای مدخل‌ها ارائه کرده، دارای دقت و اعتبار علمی بالایی هستند و برخی از این مفاهیم را او برای نخستین بار پیشنهاد کرده است. نویسنده کوشیده تا مفاهیم تخصصی را به ساده‌ترین و دقیق‌ترین شیوۀ ممکن بیان کند، بی‌آنکه با توضیحات اضافی و ارائۀ مثال، بر حجم فرهنگ بیفزاید. این فرهنگ دستی، طبیعتاً تمام مفاهیم رایج در این رشته را دربر نمی‌گیرد و همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید، بیشتر بر مهم‌ترین مفاهیم رایج در زبان‌شناسی اجتماعی تأکید گذارده است.

هدف از تألیف این کتاب، فراهم آوردن راهنمایی مقدماتی برای مفاهیم اصلی و اصطلاحات تخصصی پرکاربرد در زبان‌شناسی اجتماعی است. تمرکز کتاب افزون بر شاخه‌های متعدد زبان‌شناسی اجتماعی، بر گویش‌شناسی در دو بعد سنتی و جدید آن و بر گونه‌های زبان انگلیسی بوده است، به‌ویژه گونه‌هایی که توجه پژوهشگران زبان‌شناسی اجتماعی را به خود جلب کرده است. آثار کلاسیک زبان‌شناسی اجتماعی نیز در این کتاب ذکر شده‌اند. به زبان‌های منحصربه‌فرد مانند زبان‌های اقلیت، پیجین‌ها و کریول‌ها نیز توجه خاصی شده است. مدخل‌ها به نثر عادی نوشته شده‌اند، اما برای سهولت در استفاده به صورت الفبایی و همراه با ارجاعات درون مدخلی متعدد ارائه شده‌اند.

در انتهای کتاب فهرست اشخاص، مکان‌ها و گونه‌های زبانی به طور جداگانه آورده شده است. گفتنی است این فهرست‌ها مربوط به متن کتاب هستند نه مدخل‌ها.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

پیش‌گفتار مترجم

پیش‌گفتار مؤلف

واژه‌نامه

واژه‌نامۀ انگلیسی به فارسی

واژه‌نامۀ فارسی به انگلیسی

فهرست افراد

فهرست مکان‌ها

فهرست گونه‌های زبانی