معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نقش اثرگذاری اوزان و مقیاس‌ها، سابقۀ تاریخی ممتدی در ایران دارد. با حوادث تاریخی، گاه سرزمین ایران از اقوام مختلف مانند آرامی‌ها و عیلامی‌ها تأثیر پذیرفته و برخی از اصطلاحات امور اداری را از آنان اخذ کرده و در ارزش‌های موجود ایران در دوران پیش از اسلام تداوم داده است. زمانی نیز اصطلاحاتی مانند «انگشت» و «گریب» ایرانی در تمدن‌های مختلف از جمله اسلامی نفوذ کرده و به صورت «اصبع» و «جریب» به کار رفته است.

مؤلف این رساله، محمدحسن مقدم مراغه‌ای، ملقب به صنیع‌الدوله و سپس اعتمادالسلطنه است. او در سال 1259 قمری در مراغه و به قولی در تهان متولد شد و در بهار 1313 قمری در تهران درگذشت و در نجف اشرف به خاک سپرده شد. او مردی فرزانه و اهل علم و قلم بود و عضویت انجمن جغرافیایی پاریس (1295 ق)، انجمن آسیایی فرانسه (1303 ق) و بعد عضویت انجمن آسیایی روس و انجمن آسیایی لندن را نیز دریافت داشت.

محمدحسن اعتمادالسلطنه دارای تألیفات و ترجمه‌های متعددی است و خدمت او به تاریخ و فرهنگ ایران قابل توجه است؛ از جمله: حجة السعادة فی حجة الشهادة، کشف المطالب، وقایع عظیمه، مرآة البلدان، التدوین فی احوال جبال شروین و .... .

رساله «در باب مقیاس اوزان و مقادیر و غیرها از حجم و کیل و نقود و سطح» یکی از تألیفات مهم محمدحسن اعتمادالسلطنه است. این نظام اندازه‌گیری در عمل رسماً نه‌تنها در دوران قاجار بلکه در قرن بیستم و حکومت پهلوی و همچنین در دوران معاصر در سراسر سرزمین ایران رایج و متداول است.

سبک نگارش اعتمادالسلطنه در این رساله، از بهترین نمونه‌های نویسندگی از دوران قاجار است و مصحح به همین دلیل در ویرایش آن، دخالتی نکرده تا برای مقایسه محققان سبک‌های نویسندگی ایران، بتواند مورد استناد قرار گیرد.

این رساله به خط نستعلیق در سال 1302 قمری نوشته شده است. عناوین آن با جوهر سرخ و بر روی کاغذ فرنگی در 25 برگ ده‌سطری است و جلد آن از چرم میشن قهوه‌ی و شامل یک مقدمه و سه فصل است.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌گفتار مصحح

سابقۀ تاریخی اوزان و مقیاس‌ها

قانون اوزان و مقیاس‌ها (مصوب 10 خردادماه 1304 شمسی)

ضمیمه قانون اوزان و مقیاس‌ها (10 خرداد 1304)

قانون اوزان و مقیاس‌ها (مصوب 18 دی ماه 1311 شمسی)

معرفی مؤلف و دربارۀ رساله در باب مقیاس اوزان و ....

* رساله در باب مقیاس اوزان و غیرها از حجم و کیل و نقود و سطح

فصل اول: در تواریخ قدیمه و جدیده راجعه به اوزان و مکیال و مقادیر و غیرها و دقایق علمیۀ متعلقه به آنها

فصل دوم: در اصول قانون اوزان و مقادیر و منشأ هر مقیاسی که از روی علم و دقت قبول و موقع اجرا یافته است

فصل سیم: در قانونی که نگارنده برای اوزان مقادیر و غیره ترتیب داده

مقدمه

فصل اول: تعیین مقیاس و ...

فصل دویم: در سیستم متریک

فصل سیم: قانون برای میزان و مقادیر و ...

قانون میزان و مقادیر، نتیجۀ خیال نگارنده

* فهرست‌ها

* کتاب‌شناسی مصحح

* نسخۀ اصلی رساله در باب مقیاس اوزان و مقادیر و غیرها از حجم و کیل و نقود و سطح