معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شاید مهم‌ترین وجه تمایز گونه‌ها و شاخه‌های ادبی و هنری، فرم و ساختار باشد. ممکن است داستان، نمایش‌نامه و فیلم‌نامه ریشه‌های یکسان و شباهت‌هایی ناگزیر داشته باشند؛ اما آنچه اینها را از یکدیگر تفکیک می‌کند، ساختار است. اگر صفحه‌ای از یک رمان و صفحه‌ای از یک نمایش‌نامه را به طور اتفاقی باز کنیم، متوجه تفاوت این دو گونه ـ حتی در جزئیات ـ خواهیم شد. شیوۀ توصیف و نوع نگارش گفتگوها و ... شباهتی به هم ندارد.

در اغلب کارگاه‌ها و کتاب‌های آموزش ترانه‌سرایی، کم‌تأثیرترین ویژگی‌های جزئی شناخت ترانه مورد تأکید و توجه قرار می‌گیرد؛ اما هرگز به بنیادی‌ترین وجه تمایز ترانه که از قضا مهم‌ترین وجه وجودی آن هم هست، نمی‌پردازند. علتش هم مشخص است: آموزش‌دهندگان اصلاً از چنین موضوعی آگاهی ندارند. آنها شنیده‌اند که ترانه نوعی شعر است؛ اما با فرض درستی این گزاره، پرسش این است که ترانه چگونه شعری است و چه فرقی با گونه‌های دیگر شعر دارد؟

ترانه‌ هم مانند گونه‌های غیرمستقل دیگر ساختار خود را از گونۀ اصلی می‌گیرد؛ یعنی همان‌طور که قواعد سینما ساختار فیلم‌نامه را مشخص می‌کند، قواعد ترانه نیز تحت تأثیر ساختار موسیقی قرار دارد.

کار کسی که شعری می‌نویسد و بعد یک آهنگ‌ساز برای آن ساختار تعیین می‌کند، تفاوتی با کار دیگر شاعران ندارد. عنوان چیزی که نوشته شعر است؛ این شعر ممکن است قوی و ارزنده باشد یا مبتذل و سطحی. این اثر ماهیتاً تفاوتی با شعر ندارد و البته هنوز ترانه نیست. بنابراین هدف از نوشتن این کتاب، روشن‌کردن چیستی ترانه و آموزش آن بر مبنای اصول و قواعدی است که در سراسر جهان جریان دارد.

در این کتاب کوشیده شده مباحث نظری و تئوریک در حوزۀ ترانه در نظر گرفته شود و با تکیه بر منابع آموزشی که در دانشگاه‌ها و کارگاه‌های معتبر آموزش ترانه در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند، بستری برای گسترش نگاهی روش‌مند به ترانه فراهم شود تا علاقمندانی را که ترانۀ امروز ایران را رخوت‌آلود و به‌تکرارافتاده ارزیابی می‌کنند، در یافتن راهی برای برون‌رفت از این فضای بسته همراهی کند.

این کتاب چنان‌که از عنوان فرعی آن پیداست، با این هدف نوشته شده که افزون بر ارائۀ دانستنی‌های لازم برای ترانه‌نویسی، راه و روشی عملی و کاربردی نیز در اختیار ترانه‌سرایان بگذارد تا با دنبال‌کردن این مسیر به خلق آثاری حرفه‌ای و اثرگذار نزدیک‌تر شوند و به همین علت در دو سرفصل کلی تدوین شده است. در بخش اول کوشیده شده آنچه به عنوان آموزش آکادمیک ترانه در جهان امروز ریان دارد، با ویژگی‌های ترانۀ فارسی انطباق یابد و در این مسیر با تکیه بر ساختار ترانه (به عنوان مهم‌ترین وجه متمایزکنندۀ آن از شعر) مباحثی طرح شده که در کتاب‌های آموزش ترانه به زبان فارسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه استفاده از این اطلاعات در فرایند ترانه‌سرایی آموزش داده شده و الگوها و شیوه‌های ساخت و پرداخت ترانه از نقطۀ شکل‌گیری تا لحظۀ انتشار به صورت راهنمایی گام‌به‌گام در اختیار علاقمندان به ترانه‌سرایی و کارورزان ترانه قرار گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌گفتار

1. چرا «راه و رسم ترانه» نوشته شد؟

2. این کتاب به درد چه کسانی می‌خورد؟

3. آیا ترانه آموزش‌پذیر است؟

4. ترانه چه چیزی است؟

* بخش یکم: چیزهایی که باید بدانیم

فصل نخست: ساختار ترانه

فصل دوم: ابزارهای ترانه‌سرایی

فصل سوم: انواع ترانه

* بخش دوم: کارهایی که باید بکنیم

فصل اول: ایده‌پردازی

فصل دوم: فرایند نوشتن

* فهرست منابع