معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

چه در زمان حیات دکتر محمدعلی مجتهدی پس از مهاجرت از ایران و چه پس از غروب زندگی‌اش در شهر نیس فرانسه، هر از گاهی در گوشه و کنار ایران و جهان، مجالس یادمانی به همت برخی از دوست‌داران و شاگردان او در پاسداشت مردی که اثرگذاری نافذش در تاریخ فرهنگ و آموزش نوین ایران‌زمین کم‌نظیر بوده، برگزار شده است. در اغلب این یادبودها، دربارۀ او و زندگی پرماجرا و تلاش ستودنی و مثال‌زدنی‌اش داد سخن داده شده است که البته بیشتر آنها از محتوا و متنی مشترک یا مشابه هم برخوردار بوده‌اند.

در این کتاب کوشیده شده در کنار آنچه تاکنون دربارۀ این چهرۀ نامدار عرصۀ فرهنگ به چاپ رسیده است، بر شمار مستندات و محتواهای تازه افزوده شود و در حد توان مجموعه‌ای کامل‌تر و مستندتر از زمانه و زندگی این دانشی‌مرد فرهیخته به مخاطبان و دوست‌داران تاریخ و فرهنگ آموزش نوین این سرزمین ارائه شود.

محمدعلی مجتهدی (1287 ـ 1376) در تاریخ دهم مرداد سال 1323 مسئولیت دبیرستان شبانه‌روزی البرز را بر عهده گرفت. او 34 سال مدیر این دبیرستان باقی ماند و با نحوۀ خاص مدیریتش، دانش‌آموزان برجسته‌ای را پرورش داد تا آنها هم هر یک به سهم خود، نقش مؤثری در ساخت فضای علمی و فرهنگی ایران ایفا کنند. رساندن دبیرستان البرز به سطحی متفاوت از کیفیت آموزش، بی‌شک مرهون تلاش و فکر درخشان دکتر مجتهدی است. پرورش هزاران نخبه از بزرگ‌ترین دستاوردهای مجموعۀ تحت مدیریت او بود. افزون بر اینکه شیوۀ مدیریتی و آموزشی او هم زبانزد خاص و عام بود. نظم، آن گوهر کمیاب فرهنگ حاضر ایران، در جغرافیای اخلاق او، اصلی اساسی به حساب می‌آمد و همین امر به او توانایی کارهای سترگ را می‌داد. مدیریت دبیرستان البرز از یک‌سو به اعتلارساندن آن از سویی دیگر و به علاوه شاگردانی که بسیاری از ایشان نام‌آوران عصر خود بودند، همگی هویت مشترک مجتهدی و دبیرستان البرز را نمایان می‌سازد. او در سال 1341 رئیس دانشگاه پلی‌تکنیک تهران و در 11 آبان 1344 مسئول تشکیل و تأسیس دانشگاه صنعتی شریف شد و یازده ماه بعد، در اول مهر 1345 این دانشگاه را تأسیس کرد. وی در طی زندگی کاری خود سمت‌هایی از جمله عضو هیئت علمی دانشکدۀ فنی دانشگاه تهران، ریاست دانشگاه شیراز، ریاست دانشگاه پلی‌تکنیک (امیرکبیر)، ریاست دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی)، پایه‌گذاری انشگاه صنعتی آریامهر (شریف) و ریاست دبیرستان البرز را بر عهده داشت.

این کتاب در چهار فصل فراهم آمده و در واقع تلفیقی از مطالب منتشرشده و محتواها و مستندات تازه‌یاب دربارۀ اوست. در نخستین فصل به معرفی خاندان مجتهدی، از خاندان‌های ریشه‌دار و قدیمی لاهیجان پرداخته شده و همچنین یادداشت‌هایی به قلم برخی از چهره‌های سرشناس دربارۀ او، گزیده و ارائه شده و در پایان فصل یک گفتگو از او آمده است.

در فصل دوم که شاید یکی از وجوه تمایز این کتاب با دیگر آثار منتشرشده دربارۀ او باشد، اتوبیوگرافی دکتر مجتهدی به قلم خود او آمده است. این فصل که حاوی نکاتی خواندنی و کمتر شنیده‌شده دربارۀ اوست، به شناخت بهتر از وقایع زندگی و زمانه‌ای که در آن می‌زیسته، کمک می‌کند.

در سومین فصل این کتاب به بازنشر گفتگو مشهور او با بخش تاریخ شفاهی دانشگاه هاروارد اقدام شده است تا شاید مخاطبانی که در پی شناختی کامل از این چهره هستند، تمامی مستندات زندگی او را در یک مجلد در کنار هم داشته باشند.

فصل آخر کتاب دربرگیرندۀ عکس‌ها، اسناد و مستنداتی است که طی سال‌ها پژوهش دربارۀ دکتر مجتهدی در آلبوم‌های خصوصی، خانوادگی و عمومی یافت شده است.

فهرست مطالب کتاب:

آفتاب پسِ البرز

فصل اول: شجره‌نامه، یادداشت‌ها، یک گفتگو

فصل دوم: زندگی‌نامۀ خودنوشت

فصل سوم: خاطرات/ تاریخ شفاهی

فصل چهارم: عکس‌ها و اسناد

نمایه