معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن نامی است آشنا برای تمام کسانی که به نوعی با مطالعه و کتاب در زمینۀ فرهنگ و ادبیات سروکار دارند. نثر زیبا، روان و سادۀ ایشان به‌گونه‌ای است که خواننده نه‌تنها از خواندن آن خسته نمی‌شود، بلکه جداشدن از آن کتاب را سخت می‌بیند. زندگی ایشان، چه به لحاظ فردی و چه زندگی اجتماعی و دورانی که ایشان در آن زیسته‌اند، قابل مطالعه و بررسی است.

ایشان در سال 1304 در «ندوشن» از توابع یزد متولد شد. بخشی از دوران تحصیل متوسطه را در ندوشن و یزد و بخش دیگر آن را در تهران سپری کرد. شروع خلاقیت ادبی او با سرودن شعر همراه بود و با نام محمدعلی اسلامی، بعدها که به مجلۀ «سخن» و «یغما» پیوست، پسوند «ندوشن» که برگرفته از نام زادگاهش بود، در کنار نام پیشین او ظاهر شد و چون نام مکان مشهوری نبود، به صورت‌های «نَدوشن» و کمتر «نُدُوشن» تلفظ شد.

این استاد بزرگ از همان دهۀ سی به اصحاب قلم پیوسته و در زمینۀ ادبیات نیز کمتر عرصه‌ای است که محل عرضه ذوق و تحقیق او واقع نشده باشد: نقد حماسه‌ها، ادبیات تطبیقی، ادبیات جهانی، فن نقد و نمونه‌های روشن آن، مقولۀ زبان و زبان‌شناسی، ترجمه، فن نگارش، مولوی‌پژوهی، حافظ شناسی، تحقیق در شاهنامه، جامعه‌شناسی، ادبیات و شرح بخش‌هایی از متون منظوم فارسی و روزنامه‌نگاری و شعر تا مرز خلاقیت، همه و همه حوزه‌هایی هستند که رشد و تعای کنونی خود را وامدار پیشکسوتانی چون دکتر اسلامی ندوشن می‌دانند. شاید جذاب‌ترین جلوۀ کار او که محور و مدار مضامینی رفته بر قلمش نیز محسوب می‌شود، پرداختن به ایران و دل‌مشغولی‌های پیوسته به آن است.

اسلامی ندوشن در آثار نقد ادبی خود، افزون بر تحلیل اجتماعی، محتوایی و ساختاری، به موشکافی و شناسایی روح و روان شخصیت‌ها، شاعران و نویسندگان و آثارشان هم توجه می‌کند. اینگونه دقت‌ها را بر پرداختن به الفاظ و کلمات صرف ترجیح می‌هد و حق هم این است. او از باورها و بینش‌ها سخن می‌گوید و پندارها و کردارها را مورد بررسی قرار می‌دهد. اما طرفه اینجاست که در هنگام تحلیل و نقد آثار، از مبالغه و غلو دربارۀ آنها دوری می‌کند، هر اثر و هر صاحب اثری را در جای خود و با کلماتی خاص و حساب‌شده مورد سنجش قرار می‌دهد. گذشته از این، او در همۀ احوال، حس و دریافت خود را با بیانی شاعرانه در هم می‌آمیزد؛ بی‌آنکه مانند بعضی نویسندگان، محتوای اصلی را فروگذارد و در دام شاعرانه‌نویسی و انشاءپردازی بیفتد.

این کتاب هم‌زمان با برگزاری همایش دوروزۀ «دیدار دوستانه با دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن» در اردیبهشت 1384 در شهرهای یزد و ندوشن فراهم گشته و اکنون چاپ شده است. عنوان کتاب برگرفته از کتاب «چهار سخنگوی وجدان ایرانی» اثر دکتر اسلامی ندوشن است. بخش نخست دربرگیرندۀ چکیدۀ سخنرانی‌هاست که متن کامل آن در کتاب دیگری با عنوان «رهاورد دیدار» منتشر شده است.

در دیباچۀ کتاب چند نوشتار و سه شعر پیشکش به استاد آورده شده است. بخش نخست کتاب چکیدۀ مقالات سخنرانان در سیزده نوشتار آمده است. در این نوشتارها، نویسندگان به جنبه‌های مختلف آثار اسلامی ندوشن پرداخته‌اند. در بخش دوم نیز ضمن چهارده گفتار به آثار و زندگی اسلامی ندوشن پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

* سپاس‌گزاری

* دیباچه

پیش‌درآمد

نگریستن به دکتر اسلامی از منظر ندوشن/ علی غیاثی ندوشن

ادای دین به استادی فرزانه/ سیدمحمود الهام‌بخش

دمی پیش دانا/ غلامرضا محمدی (کویر)

ادب را تو باشی تهمتن، ندوشن/ عبدالحق واله

ندوشن کند تا ابد افتخار/ عباس افضلی (نادم یزدی)

* بخش نخست: چکیدۀ مقالات سخنرانان

چهل‌وپنج سال اندر این شد مرا/ سجاد آیدنلو

در چشمان خاطره‌ها .../ یدالله جلالی پندری

اندیشه در آثار اسلامی ندوشن/ فرهنگ جهانبخش

دکتر اسلامی ندوشن و ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ/ اصغر دادبه

نگرش و سبک ویژۀ اسلامی ندوشن/ محمد دهقانی

اسلامی ندوشن و شاهنامۀ فردوسی/ منصور رستگار فسایی

دکتر اسلامی ندوشن: سخنگوی چهار روح ایرانی/ پیام شمس‌الدینی

هویت و ملیت ایرانی در نگاه دکتر اسلامی ندوشن/ کامیار عابدی

یکی از فرزندان سپاسمند فردوسی/ میرجلال‌الدین کزازی

کتاب‌شناسی دکتر اسلامی ندوشن/ حسین مسرت

دکتر اسلامی ندوشن: حافظ‌شناسی بزرگ/ بهرام مقدادی

ادبیات محض، ادبیات کاربردی/ مهدی نوریان

دردمند شاهنامه و فردوسی/ محمدجعفر یاحقی

* بخش دوم: زندگی و آثار دکتر اسلامی ندوشن

تأملی در زندگی و آثار دکتر اسلامی ندوشن/ کامیار عابدی

بر مرز دو فرهنگ/ گفتگو با دکتر اسلامی ندوشن

از زندگی بگوییم/ گفتگو با دکتر اسلامی ندوشن

گفته‌ها و ناگفته‌ها

مرد باش و زندگی (شعر)/ دکتر اسلامی ندوشن

او از مجموع حرف می‌زند/ فرخ امیریار

روزها گر رفت، گو رو باک نیست/ حسن انوری

گنجینۀ خرد و داد/ مهدی آذریزدی

نقیب نثر و طبیب فرهنگ/ علی‌اکبر جعفری ندوشن

در نگاه یاران

کارنامۀ زندگی و آثار دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن/ حسین مسرت

روشن‌تر از روشن/ حسین مسرت

کتاب‌شناسی توصیفی آثار دکتر اسلامی ندوشن/ حسین مسرت

سیری در شهر ندوشن/ رضا زینلی ندوشن

* تصاویر

* کارنامۀ آثار فراهم‌آورنده