ادبیات نمایشی در ایران از 1299 تا 1320
خلاصه
در این کتاب پنج نمایشنامهنویس مهم دوره پهلوی اول معرفی شده و مهمترین آثارشان از نظر مضمون، شخصیتپردازی، زبان، گفتار، فضا، حالت، سبک، زمان و مکان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
دورۀ پهلوی اول مصادف با تغییرات بسیار در همۀ حیطههای سیاسی ـ اجتماعی ـ فرهنگی و هنری مردم ایران بود. این دوره که در واقع با کودتای 1299 رضاخان و دستیاری سیدضیاء شروع و تا جنگ جهانی دوم ادامه یافت، بر کلیۀ شئونات زندگی مردم ایران تأثیر گذاشت.
تئاتر که با دموکراسی و پیشرفت فرهنگ در یک کشور پا میگیرد، از دورۀ مشروطه با آثار آخوندزاده و میرزا آقای تبریزی آغاز شده بود و با شروع این دوران دچار تحول و تغییر عمدهای شد. این تغییرات در دو حیطۀ ادبیات نمایشی و اجرای صحنهای صورت پذیرفت.
در زمینۀ اجرای نمایش، گروههای متعددی تشکیل شدند. در بسیاری از مواقع، افراد با مرام سیاسی مشترکی دور هم جمع شده، تشکیل یک تروپ و گروه هنری داده، از تئاتر جهت ترویج مقاصد سیاسی خود سود میبردند. در مواقعی نیز نفس فعالیت تئاتری، افراد را به تشکیل یک گروه تئاتری تشویق میکرد. تشکیل گروههای تئاتری محل شکوفایی و تولد نمایشنامهنویسان بود. در این دوره نمایشنامهنویسان بسیاری پدید آمدند. بسیاری از این نمایشنامهنویسان خود کارگردان بودند و بیشتر کارگردانی و اجرای نمایشنامه برایشان اهمیت داشت تا ویژگی ادبی آن. این دوره پنج نمایشنامهنویس برجسته دارد که این پنج تن عبارتند از: حسن مقدس، ذبیح بهروز، رضا کمال (شهرزاد)، سیدعلیخان نصر و گریگور یقیکیان.
در دورۀ رضاشاه پهلوی، طرح مباحث ناسیونالیسم، باستانگرایی و تجدد که از دورۀ مشروطه آغاز شده بود، شدت گرفت. حکومت پهلوی به این گرایشها توجه نشان داد و به تقویت و تحکیم آنها در جامعۀ رو به رشد ایران پرداخت. مهمترین ابزار ترویج این گرایشها در جامعه، ابزار فرهنگی و هنری بود؛ بنابراین هنرمندان تئاتر که این هنر را بهترین وسیله برای رشد آگاهی مردم و رفع موانع پیشرفت ایران میدانستند، به این گرایشها توجه نشان داده، سعی کردند نمایشنامههایی بر مبنای بن اندیشههای ناسیونالیسم، باستانگرایی و تجدد بنویسند.
در این کتاب پنج نمایشنامهنویس مهم این دوره معرفی شده و مهمترین آثارشان از نظر مضمون، شخصیتپردازی، زبان، گفتار، فضا، حالت، سبک، زمان و مکان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
فصل اول کتاب اختصاص به بررسی اوضاع اجتماعی ـ سیاسی ایران در دورۀ پهلوی اول دارد. در این دوره یک نظام تعلیم و تربیت متمرکز به وجود آمد. سرمشق این سازمان آموزشی در تمام زمینههای اداری، علمی و تربیتی، نظام آموزشی فرانسه بود. در این دوره تحصیلات عالی نیز پیشرفت کرد. دانشگاه تهران، بزرگترین دانشگاه ملی ایران تأسیس شد و هرساله تعدادی دانشجو برای تحصیل در رشتههای مختلف به کشورهای خارج اعزام شدند. کشف حجاب، ممنوعکردن مراسم مذهبی، ممنوعشدن رسم بستنشینی در اماکن مذهبی، محدودیت مراسم ماه محرم، متحدالشکل کردن لباس و کلاه و سرکوب اعتراضات نیز از دیگر وقایع این دوره بود.
در فصل دوم به تئاتر این دوره پرداخته شده است. مهمترین اتفاق این دوران، شکوفایی نهضت ترجمه بود. برگردان آزاد آثار خارجی بهویژه نمایشنامههای مولیر که خصوصیاتی چون توجه به مسائل خانوادگی و اخلاقی داشت، به همراه سبک آن که در ژانر کمدی نوشته میشد، موجب تولید نمایشنامههایی با اقتباس از نوشتههای مولیر و به نثر و زبان و اسامی ایرانی شد. در این دوره مهمترین قصد هنرمندان تئاتر جلب مردم به سالهای تئاتر و سرگرمی آنها بود؛ برای رسیدن به این مقصود از نمایشهای آهنگینی که همراه با پایکوبی بو، استفادۀ فراوان میشد.
در این دوره شکلگیری گروههای فراوان نمایشی باعث رشد نمایشنامهنویسی و افزایش تعداد نمایشنامهنویسان شد. اما پنج تن از این نویسندگان بین سایرین شاخص هستند و آثار ماندگاری خلق کردند. این پنج نمایشنامهنویس عبارتند از: حسن مقدم، ذبیح بهروز، سیدعلی نصر، رضا کمال (شهرزاد) و گریگو یقیکیان. هر یک از این نویسندگان با آثار خود پایهگذار سبک جدیدی در ادبیات نمایشی ایران شدند. در فصل سوم که اصلیترین بخش کتاب را شکل میدهد، به این پنج نمایشنامهنویس و آثار آنان پرداخته شده است. در پایان این فصل نیز نویسنده طی گفتاری تأثیرات ناسیونالیسم، باستانگرایی و تجدد بر ادبیات نمایشی را بررسی کرده است.
همچنین در پیوست کتاب زندگی و آثار رضا کمال (شهرزاد) بررسی شده و همچنین نمایشنامههای عباسه، در سایه حرم یا شب در سرای امیر و شب هزارویکم از او آورده شده است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
فصل اول: اوضاع اجتماعی ـ سیاسی در دورۀ پهلوی اول
فصل دوم: تئاتر در این دوره
فصل سوم: مهمترین نمایشنامهنویسان این دوره
مقدمه
حسن مقدم (علینوروز) (1277 ـ 1304 هـ.ش)
ذبیحالله بهروز (1269 ـ 1350 هـ.ش)
سیدعلی نصر (1270 ـ 1340 هـ.ش)
رضا کمال (شهرزاد) (1277 ـ 1316 هـ.ش)
گریگور یقیکیان (1259 ـ 1329 هـ.ش)
فصل چهارم: تأثیرات ناسیونالیسم، باستانگرایی و تجدد (مدرنیسم) بر ادبیات نمایشی
نتیجهگیری
منابع و مآخذ
زندگی و آثار رضا کمال بهزاد
استخراج از یک نامه
سخنی چند درابرۀ عباسه
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
منابع مشابه بیشتر ...
فراتاریخنگاری در درام ایرانی: پژوهشی دربارۀ تاریخ، روایت و ادبیات نمایشی ایران
محمدجعفر یوسفیان کناریدر این کتاب الگوهای خلاقانۀ روایت تاریخ در چارچوب فراتاریخنگاری مورد توجه قرار گرفته است؛ به شکلی ک
مقالات تئاتری شمس: جستارهایی دربارۀ تئاتر و امکان تحققش
علی شمسآنچه در این کتاب آمده، منتخب متونی است که نویسنده در سالیان گذشته به زبان فارسی یا ایتالیایی برای نش
نظری یافت نشد.