معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در بررسی مبارزات اجتماعی عدالت‌خواهانه در جامعۀ ایران باید به این امر توجه نمود که همۀ کسانی که در طول تاریخ علیه مظالم طبقاتی و غارت‌گری‌های طبقات حاکم و در این راه علیه امپریالیزم سرمایه‌داری قیام کرده و با جانب‌داری از محرومین خواستار استقرار عدالت در جامعه در جهت خواست‌های توده‌های محروم قدم برداشته و قربانی شده‌اند، در نحوۀ بیان، استدلال و برنامه به دلیل متفاوت بودن شرایط زمان، مکان و فرهنگ یکسان نبوده‌اند. آنچه مهم و تعیین‌کننده است، هدف اجتماعی آنان یعنی استقرار عدالت در جامعه است.

گئومات، مزدک از پیشروان مبارزات طبقانی در جامعۀ ایرانی بودند؛ این مبارزۀ حق‌طلبانه در دوران اسلامی و پس از آن در جامعه ادامه یافت. قیام هاشم بن حکیم و بابک خرمدین، قیام بردگان، رهبری علی بن برقعی ایرانی که نزدیک به ده سال طول کشید و سرکوب شد و همچنین جنبش مؤمنان (قرامطه). قیام سربداران در دورۀ سلطۀ مغول در ایران، قیام مردم تبریز و گیلان علیه مظاله اشراف و شاه عباس صفوی، قیام مردم تهران علیه سلطنت قاجار به دلیل واگذاری امتیاز توتون و تنباکو به کمپانی انگلیسی، قیام مردم تبریز به رهبری ستارخان و فداکاری مشروطه‌طلبان در مخالفت با استبداد و فساد سلاطین قاجار که در قیام خیابانی، میرزا کوچک علیه طبقۀ حاکم کمپرادور ادامه یافت.

در بررسی شعارها و اهداف نهضت‌های عدالت‌خواهان در ایران از دوران باستان تاکنون باید به این نکته توجه نمود که تا دوران قاجار موضوع اصلی و اساسی نهضت عدالت‌خواهانۀ مردم ایران، آزادشدن از ستم‌های هیئت حاکمۀ داخلی بود؛ اما از این دوره به بعد به دلیل تشکیل طبقۀ کمپرادور خادم و مطیع امپریالیزم سرمایه‌داری در ایران، نهضت عدالت‌خواهانه در جامعه ایران خصلت دوگانه یافت؛ به این معنا در همان حال که علیه مظالم طبقاتی هیئت حاکمه داخلی بود و هست، علیه سلطه و نفوذ امپریالیزم سرمایه‌داری نیز بود؛ زیرا شعارها و تلاش‌های اجتماعی برای رهایی از سلطه امپریالیزم، حرکتی برای رهایی از سلطۀ طبقاتی هیئت حاکمه نیز می‌باشد.

برای ارائه نظریات دربارۀ چگونگی اهداف و سازمان مبارزات طبقاتی به منظور استقرار عدالت اجتماعی، باید ساختار طبقاتی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعه را در هر دوره معین شناخت و با اتکا به این آگاهی به مبارزۀ محرومین علیه ستم‌های طبقاتی برنامه و سازمان داد. در این کتاب نهضت‌های اجتماعی عدالت‌خواهانۀ در ایران دورۀ قاجار بررسی شده که در فصول مختلف به نهضت‌ها و جنبش‌های این افراد پرداخته شده است: ستارخان، شیخ محمد خیابانی، میرزا کوچک جنگلی، حیدرخان عمواوغلی.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: ستارخان

فصل دوم: شیخ محمد خیابانی

فصل سوم: میرزا کوچک جنگلی

فصل چهارم: حیدرخان عمواوغلی

ضمایم

فهرست منابع