معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تفسیر ادبیات کنشی اجتماعی است که باعث می‌شود دانش، تمرکز، تجربه و شناخت مخاطب گسترش پیدا کند. در نتیجه نقد ادبی را می‌توان قلمرویی از دانش معرفی کرد که به واسطۀ آن معیارهایی در اثر ادبی سنجیده می‌شوند که با سرشت انسان در ارتباطند.

مغز انسان اطلاعاتی را به واسطۀ حواس خود از متن دریافت می‌کند و با مرتبط کردن آن اطلاعات ادراکی به واسطۀ دانش پیشین و شکل‌گیری استنتاج، به آن متن معنا می‌دهد. غالباً اینطور تصور می‌شود که انسان تنها دارای پنج حس بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه است؛ اما بنا به تحقیقات بروس دوری، اگر «حس» را تشخیص اطلاعات از سوی سلول‌های حسی به واسطۀ بخشی خاص از مغز دانسته شود، دست‌کم 21 حس وجود دارد که به شناخت جهان پیرامون به انسان کمک می‌کند؛ از جمله حس تشنگی، حس درد، حس گرسنگی، حس حرارت و ... ؛ در نتیجه حواس را به د ودستۀ حواس درونی و بیرونی می‌توان تقسیم و سپس با یکدیگر ترکیب کرد تا امکان شناخت محیط پیرامون فراهم شود.

خوانش و تفسیر متون ادبی به درک بهتر متن منجر می‌شوند و انسان از خلال تفسیر امکان مواجهه با پیچیدگی‌های زندگی را درون متن پیدا می‌کند. این تفسیر به خودآگاهی و وسعت دید مخاطب می‌انجامد، در نتیجه پیوند لاینفک ادبیات و انسان را نمایان می‌سازد. در واقع تفسیر ادبیات یک کنش اجتماعی قلمداد می‌شود که باعث می‌شود دانش، تمرکز، تجربه و شناخت مخاطب گسترش پیدا کند. در نتیجه نقد ادبی را می‌توان قلمرویی از دانش معرفی کرد که به واسطۀ آن معیارهایی در اثر ادبی مورد سنجش قرار می‌گیرند که با سرشت انسان در ارتباط هستند. پس نقد ادبی در پی یافتن ارتباط میان ادبیات و انسان است و نه خوانش متنی دربارۀ انسان که این خود محلی برای رفع سوءتفاهم‌های دیدگاهی بی‌شماری است؛ چراکه بسیاری از نقدها برای مثال در ادبیات داستانی، صرفاً به چگونگی شخصیت‌پردازی و واکنش‌های شخصیت‌های داستانی یا رخدادها می‌پردازند؛ زیرا در این نگاه، نقد ادبی را چیزی دربارۀ انسان می‌دانند.

در این مجلد از سه‌گانۀ نقد ادبی با رویکرد شناختی، به چیستی و چگونگی کاربرد همگانی‌های شناختی از جمله بدن‌مندی، طرح‌واره‌ها، مقوله‌بندی و محیط در تحلیل و نقد متون ادبی از جمله اشعار فروغ فرخزاد، احمد شاملو، یدالله رؤیایی، رضا براهنی، صادق هدایت و بسیاری از دیگر متون پرداخته شده است. به عبارتی دیگر در این کتاب کوشیده شده بر اساس عوامل متفاوتی که بر محدودکردن مفهوم‌سازی انسان تأثیر می‌گذارند، به ابزارهایی برای نقد ادبی رسیده و از خلال این ابزارها به بررسی آثار ادبی پرداخته شود که این ابزارهای شناختی مورد استفاده در نقد ادبی عبارتند از بدن‌مندی، محیط، تجربه، مقوله‌بندی و دریافت. در واقع این عوامل خود منجر به شکل‌گیری مفاهیم ابتدایی و همگانی در زبان انسان می‌شوند و همچنین به عنوان ابزاری در نقد ادبی مورد استفاده قرار گیرند.

این ابزارهای شناختی که ریشه در ساختار مغز انسان و تعامل او با محیط دارند، در نقد ادبی نیز می‌توانند استفاده شوند و نقدی با محوریت زیست انسان ارائه دهند و به تحلیل و ارزیابی متن در حوزه‌های متفاوت از جمله بررسی جهان متن و فضای ذهنی شخصیت‌ها، شمایل‌گونگی یا ناشمایل‌گونگی میان صورت و معنا، تمایز جریان‌های شعری بر اساس طرح‌واره‌ها، تفاوت بینامتنیت با سرقت ادبی و ... بپردازند. در واقع این عوامل خود منجر به شکل‌گیری مفاهیم ابتدایی و همگانی در زبان انسان می‌شوند و به‌مثابۀ ابزاری در نقد ادبی مورد استفاده قرار می‌گیرند که عبارتند از: بدن‌مندی، محیط، تجربه، مقوله‌بندی و دریافت. در این میان بررسی اصول دریافت به صورت مستقل در جلد سوم مطالعه شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: بدن‌مندی

فصل دوم: تجربه و طرح‌واره‌ها

فصل سوم: مقوله‌بندی و ژانر

فصل چهارم: محیط، بافت و جهان متن

منابع