معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

استفاده از سند به عنوان مدرک سابقه‌ای بس طولانی دارد؛ در ایران پیش از اسلام، توسب به اسناد و مدارک معمول بوده و پاره‌ای از قراردادها و معاملات حقوقی به تحریر درآمده است. با استقرار حاکمیت اسلام، وحی و سنت نبوی، با استناد به آیات قرآن و توصیه به نوشتن و تقریر در معاملات، راه استفاده از سند در روابط حقوقی گشوده شد. زین‌پس در ایران، سند به صورت‌های مختلف مبنای معاملات بوده و راه تکامل را همراه با تحولات حقوقی و قضایی پیموده است.

اسناد به علت اصالت و اعتبارشان بر بسیاری از منابعی که در تحقیقات تاریخی به کار می‌روند، برتری دارند و تدوین تاریخ‌نگاری مستند و دقیق، نیازمند اسناد و مدارکی است که با رویداد و زمان وقوع فعالیت‌های اجتماعی و دیوانی به رشتۀ تحریر درآمده‌اند و به عبارتی منبع دست‌اول یا اولیه به شمار می‌آیند.

هدف از نگارش این کتاب، معرفی یکی از انواع اسناد شرعی با عنوان «استشهادنامه» است و مجموعه‌ای از اسناد و مدارک استشهادی متعلق به ایران پس از اسلام با تکیه بر دورۀ معاصر را شامل می‌شود. استشهادنامه‌ها گونه‌ای از اسناد و ادلۀ شرعی هستند که حاوی مطالب و نکات بسیاری دربارۀ مسائل زندگی روزمرۀ طبقات گوناگون جامعه می‌باشند.

آنچه باعث اهمیت این موضوع می‌شود، این است که با توجه به اینکه استشهاد و طلب شهادت همواره دارای اهمیت حقوقی ـ تاریخی بوده، می‌تواند برای پژوهشگران عرصه‌های تاریخ، حقوق، ادبیات و حتی جغرافیای تاریخی سودمند باشد؛ یک استشهادیه نه‌تنها در زمان جاری بودن خود جنبۀ حقوقی دارد، بلکه به عنوان یک عقد و قبالۀ تاریخی نیز می‌تواند همچنان جنبۀ حقوقی داشته باشد و با ارزشیابی دقیق اسناد در تشخیص اصالت، خوانش، اصطلاح‌شناسی و آشنایی با زبان معیار سند، اعم از تاریخی، فقهی و سندشناسی، مسائل مطرح‌شده را حل و فصل نماید.

در فصل اول کتاب کوشیده شده با بهره‌مندی از برخی منابع و مآخذ فقه امامیه و نظریات محققان و اندیشمندان دینی، اعم از متقدمان و متأخران که دربارۀ موضوع شهادت به صورت استنباطی و استدلالی بحث کرده‌اند، مطالب شایسته‌ای ارائه شود.

فصل دوم پیشینه و تحول معنایی و مفهومی شهادت و استشهادنامه است که در آن سیر تحول شهادت و استشهادنامه‌نویسی در ایران بررسی شده است. در فصل سوم به بررسی معیارهای شناخت استشهادنامه، نمونه‌های فرضی اسناد مندرج در جنگ‌ها و منشآت، کارکرد و موارد استفادۀ استشهادنامه‌ها و نیز تفاوت‌های آن با گوۀ دیگری از شهادت‌نویسی پرداخته شده است.

در فصل پایانی این جلد، شمه‌ای از تاریخ حقوقی ـ قضایی ایران، گردش کار محکمه و شیوه‌های رسیدگی دعاوی در دادگاه‌های ایران، با ابتنای به استشهادنامه‌ها بررسی شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌درآمد

ساختار کتاب و گزارش محتوا

فصل اول: بررسی اجمالی مسائل فقهی و حقوقی استشهادنامه‌ها

فصل دوم: پیشینه و تحول معنایی و مفهومی شهادت و استشهادنامه

فصل سوم: راهکارهای شناخت استشهادنامه‌ها و کارکرد آنها

فصل چهارم: تحول نظام قضایی

منابع و مآخذ

نمایه‌ها