معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سلمان ساوجی از شاعران بزرگ ایران در قرن هشتم هجری است. سلمان دانش شاعری از جمله بدیع، عروض، معانی و بیان را به‌خوبی می‌دانسته و به همین دلیل زیبایی معنوی و بدیعی در اشعارش نمایان است. غزل او تلفیقی از غزل عارفانه و عاشقانه بوده است که با استفاده از مضامین اخلاقی و اندرزی مفاهیم خاصی به شعرش بخشیده است. دلیل اینکه از سلمان ساوجی بعد از مرگش دیگر نامی برده نشده و از ذهن‌ها و زبان‌ها افتاده است، این است که در آن زمان شاعرانی چون سعدی و حافظ مانند آفتاب می‌درخشیدند و باعث شد اشعار او بعد از مرگش خواهان زیادی نداشته باشد.

سلمان در غزل پیرو سعدی و مولوی است؛ در لغات و عبارات وزن و قافیه تحت تأثیر سعدی است. غزل او آمیزه‌ای از عرفان و عشق و معانی بلند و دارای زبانی نیکو است و به طور کلی به شعر حافظ شبیه و نزدیک است. شعر سلمان دارای سبک ویژه‌ای است که می‌توان گفت اشعار او برزخ بین قدما و متوسطین است.

سلمان ساوجی در زمان خود بسیار مورد توجه درباریان و بزرگان بوده است و او امرار معاش خود را با گذراندن در کاخ شاهان و مدح و ستایش بزرگان به دست می‌آورده است. ساوجی را گرچه از مشهورترین قصیده‌سرایان قبل از صفویه دانسته‌اند؛ ولی در غزل دستی توانا داشت تا جایی که مورد توجه شاعران بزرگ از جمله حافظ بود.

فضای فکری و محتوایی غزل سلمان بیشتر عشق زمینی است و در بعضی موارد عارفانه می‌شود. او با زبانی لطیف و دلنشین، از ترکیب عشق و عرفان، مضامین پربسامد و زیبایی برای خوانندگان بازآفرینی کرده است. او به صنایع لفظی توجه بسیار داشته و غزلیاتش مملو از صنایع بدیعی است. جناس و انواع آن از فراوان‌ترین نوع صنایع بدیعی است که در کلام این شاعر می‌توان یافت. تکرار کلمات به‌وفور در اشعار او نمایان است.

این کتاب دربرگیرندۀ شرح پنجاه غزل از دیوان سلمان ساوجی است. در این شرح کوشیده شده که با شرح و توضیح غزلیات سلمان، زمینۀ آشنایی بیشتر ادب‌دوستان و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی با شاعری که کمتر مورد توجه محققان این رشته قرار گرفته، فراهم گردد.

کتاب شامل دو فصل است. فصل اول به بیان زندگی‌نامه، احوال و شیوۀ شاعری سلمان ساوجی با رجوع به مقالات، مداخل و منابع مهم‌ و دست‌اول اختصاص یافته است. در فصل دوم به بررسی و شرح غزلیات او پرداخته شده است. ابتدا غزل‌ها از روی نسخۀ تصحیح‌شدۀ دکتر عباسعلی وفایی انتخاب و درست‌خوانی ابیات و اعراب‌گذاری واژگان مشکل و دشوار، برای تسهیل در خواندن آنها انجام گرفته و در ذیل هر غزل بحر و وزن آن با درنظرگرفتن قواعد تقطیع آورده شده است. سپس در سه قسمت معانی لغات دشوار، نکات و اشارات ادبی، معنی روان بیت، به شرح و توضیح پرداخته شده است. در شرح ابیات از فرهنگ‌های عمومی مانند لغتنامۀ دهخدا، فرهنگ سخن و معین و در صورت نیاز از فرهنگ‌های تخصصی از جمله فرهنگ کنایات سخن انوری، فرهنگ اشارات و تلمیحات دکتر شمیسا و فرهنگ اصطلاحات عرفانی دکتر سجادی استفاده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

فصل اول: زندگی‌نامه، احوال و شیوۀ شاعری سلمان ساوجی

فصل دوم: شرح غزلیات

منابع و مآخذ