معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ناصرالدین شاه قاجار کتاب‌دوست، هنرشناس، نسخه‌دوست و نیز علاقمند به نقاشی و البته خاطره‌نویسی بود؛ خاطراتش هر کدام دنیایی است از چطور و چگونه بودن‌ها و توصیف‌های دقیق دربارۀ همه‌کس و همه‌چیز. شور نوشتن در او، ریشه‌دارتر بود و همین باعث شد تا از حاصل نوشته‌های او روزنامه‌های متعدد خاطرات روزانه، شکاریه، سفرنگاری‌های فرنگستان و جاده‌های پرپیچ‌و خم ایران و بین‌النهرین شکل بگیرد.

یکی از نکات حائز اهمیت این است که ناصرالدین شاه در این روزنامه خاطرات، بسیار کم به وقایع سیاسی مملکت پرداخته و آنها را در دفترچه‌هایی مجزا و گاه به صورت رمزی نگاشته است. ناصرالدین شاه در دوران پنجاه سالۀ سلطنتش ایران را در بسیاری از جهات رو به جلو حرکت داد. زمان سلطنت او دوران نخستین‌ها بود. او پادشاهی خاطره‌نویس، شاعر، نقاش، خطاط، عکاس و شکارچی بود.

یادداشت‌های روزانۀ ناصرالدین شاه، نوشتاری ساده و بی‌تکلف و به دور از هرگونه الفاظ پرطمطراقی است که درباریان و زنان حرم‌خانه در نامه‌نگاری با شاه بدان استناد می‌کردند.

در بسیاری از خطوط خاطرات، ناصرالدین شاه خود را با لفظ «ما» خطاب کرده است. در این روزنامه‌ها، شاه اطرافیانش را با همان لفظی که به کار می‌برد، یاد کرده است؛ مثل چرتی، دلچه، خرچه، جوجه، باشی و ... .

این کتاب حاصل استنساخ بخشی از روزنامۀ خاطرات ناصرالدین شاه به قطع رحلی بزرگ از صفحۀ 5 تا صفحۀ 194 است که اصل آن در بخش اسناد خطی سازمان اسناد ملی ایران با شمارۀ 7232ـ295 در بخش آلبوم بیوتات بایگانی شده است.

این روزنامه مربوط به خاطرات از شوال سنۀ 1293 هـق تا ربیع‌الاول سال 1294 ق است و دربردارندۀ برخی مطالب درخور تحقیق و پژوهش از جمله جشن صدسالۀ سلطنت قاجار، جنگ روس و عثمانی که به شکست عثمانی انجامید و شگفتا که شاه در این ایام حساس جنگ، به شرح وقایع هر روز زندگی روزمره‌اش با ذکر جزئیات پرداخته است؛ ایامی که در دارالخلافه الباهره تهران در عمارت ارگ سلطنتی گلستان، یا به دید و بازدید خانه در خانۀ رجال، مهمانی‌های اعیانی و گاه در ییلاقات اطراف تهران به شکار می‌گذشته است.

در شیوۀ تصحیح و بازنویسی این متن که به خط ناصرالدین شاه قاجار است، مصحح به اصل متن وفادار مانده‌اند و تنها بخشی از رسم‌الخط را که با رسم‌الخط امروزی متفاوت است، به شیوۀ امروزی بازنویسی کرده‌اند. همچنین املای برخی کلمات اشتباه نوشته شده است که در متن تصحیح شده است. یا در بعضی موارد جملات ناقص است و برای تکمیل آن حرف یا حروفی اضافه شده که مصحح آنها را داخل چنگک [] قرار داده است.