نقد صریح؛ جستارهایی از مارسل ریش رانیتسکی دربارۀ ادبیات آلمانی
خلاصه
ریش رانیتسکی در مقام منتقد میخواست پیوندهای جامعه با ادبیات را تقویت کند و بر شمار خوانندگان ادبیات متعالی بیفزاید. وی از اینرو برای عموم علاقمندان به ادبیات مینوشت، نه برای گروهی متخصص. او بر ادبیات آلمانیزبان اشرافی کمنظیر و در تمیز غث و سمین آن شمی قوی داشت. مطالعات بسیار گسترده و روابط وسیعش با اثرآفرینان، اعم از شاعر و داستانسرا و نمایشنامهنویس، طی دههها او را با ظرایف و دقایقی آشنا کرده بود که مایۀ قوت قلم منتقدان بزرگ و وجه تمایز آثار آنان از نوشتههای کارآموزان است. این کتاب مجموعهای است از پنج جستار در نقد ادبی به قلم مارسل ریش رانیتسکی.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
مارسل ریش رانیتسکی نویسنده و روزنامهنگار آلمانی ـ لهستانی، مشهورترین و منتفذترین منتقد ادبی آلمان پس از جنگ جهانی دوم بود و تا هنگام مرگ در سال 2013، نقش و جایگاه بیمانند خود را در فضای ادبی آلمان حفظ کرد. او به سال 1920 در لهستان زاده شد. در وتسواوک لهستان و در برلین بزرگ شد و سال 1938 در برلین دیپلم متوسطه را اخذ کرد، اما حکومت نازی به او که یهودی بود، اجازۀ ورود به دانشگاه را نداد. او در همان سال ابتدا زندانی و سپس به لهستان بازگردانده شد. از نوامبر سال 1940 در گتوی ورشو محصور بود تا آنکه در ژانویه 1943 موفق به فرار شد. در سال 1958 به آلمان مهاجرت کرد و تا پایان عمر ساکن این کشور بود. وی ابتدا از سال 1958 مدت کوتاهی در روزنامۀ «فرانکفورتر آلگمینه تسیتونگ» در مقام منتقد ادبی قلم زد و پس از آن از سال 1960 تا 1973، منتقد ادبی هفتهنامۀ «دیتسیت» در هامبورگ بود. او در سال 1973 دوباره به «فرانکفورتر ...» بازگشت و سرپرستی بخش ادبی این روزنامۀ معتبر را بر عهده گرفت. او این روزنامه را به ادبیترین روزنامۀ آلمان بدل کرد و خود نیز طی پانزده سال همکاری با آن به اوج شهرت و اعتبار و همچنین نفوذی فراگیر در جامعۀ ادبی آلمان رسید.
رانیتسکی در کنار نویسندگانی مانند هینریش بل، گونتر گراس و منتقدانی همچون یوآخیم کایزر و آندری تادئوش ویرت از شرکتکنندگان در جلسات گروه 47 بود؛ مجمعی که نقشی کانونی در دگرگونی و رستاخیز ادبیات آلمانی پس از جنگ جهانی دوم ایفا کرد. اعتبار احتماعی او بهاندازهای بود که پس از درگذشتش سرشناسترین چهرههای حیات سیاسی و اجتماعی آلمان از جمله یوآخیم گاوک ـ رئیسجمهور وقت این کشور ـ در مراسم یادبودش شرکت کردند.
ریش رانیتسکی در مقام منتقد میخواست پیوندهای جامعه با ادبیات را تقویت کند و بر شمار خوانندگان ادبیات متعالی بیفزاید. وی از اینرو برای عموم علاقمندان به ادبیات مینوشت، نه برای گروهی متخصص. او بر ادبیات آلمانیزبان اشرافی کمنظیر و در تمیز غث و سمین آن شمی قوی داشت. مطالعات بسیار گسترده و روابط وسیعش با اثرآفرینان، اعم از شاعر و داستانسرا و نمایشنامهنویس، طی دههها او را با ظرایف و دقایقی آشنا کرده بود که مایۀ قوت قلم منتقدان بزرگ و وجه تمایز آثار آنان از نوشتههای کارآموزان است.
این کتاب مجموعهای است از پنج جستار در نقد ادبی به قلم مارسل ریش رانیتسکی. جستار «فراز آ، ای شب عشق» متن خطابهای است که او یک سال پیش از چاپ (1994) در «گردهمایی بینالمللی توماس مان» در لوبک آلمان ایراد کرده بود. او در این نوشته با استناد به چهار اثر توماس مان که عبارتند از: آقای فریدمان کوچک، بودنبروکها: زوال یک خاندان، تریستان، و مرگ در ونیز، میکوشد مختصات عشق را در آثار او ترسیم کند. البته رانیتسکی که عمری با تراوشهای قلم توماس مان مأنوس بوده، به ظرایفی از داستانها و رمانهای دیگر او نیز اشاره میکند. وی افزون بر آن به جستارهای توماس مان و نامهها و یادداشتهای روزانهاش استناد میکند تا در زندگی خصوصی او نیز نشانههایی از عشق وصفشده در داستانهایش بازیابد. اما اساس تأملاتش بر همان چهار اثر داستانی است.
«راوی در نقش منتقد» نوشتهای است دربارۀ آثار توماس مان در نقد ادبی. توماس مان تنها در ادبیات خلاقه قلم نزده، بلکه مطالب فراوانی نیز دربارۀ سیاست، ادبیات، فلسفه و جز آن از خود به یادگار گذاشته است. رانیتسکی در این نوشتار نگاهی اجمالی میاندازد به کوششهای توماس مان در نقد ادبی، به ویژه در قالب جستار. او همۀ آنچه توماس مان در نقد و معرفی معاصرانش در اشکال گوناگون عرضه داشته، فاقد اعتبار میداند. تنها «جستارهای» او در نقد ادبی که همگی به معرفی شاعران و نویسندگان متقدم بر او و بررسی آثار آنان اختصاص دارند، از نظر رانیتسکی ارزشمند و صاحب جایگاهی در تاریخ ادبیاتاند.
«بیبرکُپف ما و میتسهاش» جستاری است دربارۀ رمان «برلین آلکساندرپلاتس: داستان فرانتس بیبرکپف» اثر مشهور آلفرد دبلین، نویسنده و روانپزشک آلمانی. رانیتسکی دبلین را بسیار اثرگذار در ادبیات مدرن آلمانی میشناسد. دریافت کلی نویسندۀ جستار از این رمان با دریافت بسیاری از منتقدان و مفسران پیشین تفاوت دارد. رانیتسکی برخلاف آنان این اثر را از نوع رمان تکامل یا رمان تربیت نمیشناسد. رمان تکامل روند رشد شخصیت و بالیدن استعدادهای قهرمان داستان را بر بستر جامعه و فرهنگی معین نشان میدهد. دیگر جنبۀ مهم نقد نویسنده به «برلین ....» توجه خاص او به شهر برلین در این رمان است. او وصف نویسنده از برلین و زندگی روزمره در این کلانشهر را رکن دیگر روایت در جنب شرححال فرانتس بیبرکپف میشناسد و هر دو را به یک اندازه حائز اهمیت میبیند.
رانیتسکی در جستار کوتاه «همه جا مراکش است»، نگاهی میاندازد به «صداهای مراکش: یادداشتهای پس از سفر» اثر الیاس کانتی، نویسندۀ یهودیِ بلغاری ـ بریتانیایی که به آلمانی مینوشت و در سال 1981 جایزۀ ادبی نوبل را دریافت کرد. اما این جستار تنها نقد «صداهای مراکش» نیست، بلکه نویسنده به اجمال کارنامۀ نویسندگی کانتی را بررسی کرده است. او دربارۀ «نابینایی» یگانه رمان کانتی سخن میگوید و آن را میکوبد. «صداهای مراکش» از نظر بینقص نیست و او کانتی را هم در این اثر اصولاً و به طور کلی به واقعیتگریزی متهم میکند.
آخرین جستار این کتاب «شعر و نثر اینگبورگ باخمان» نقدی است بر آثار باخمان شاعر و نویسندۀ اتریشی. او از شاخصترین چهرههای شعر آلمانی در قرن بیستم است و بهویژه بعد از جنگ جهانی دوم که پایان آن نقطۀ آغاز ادبیات نو در قلمرو زبان آلمانی بود، به لحاظ توان ادبی و شهرت کمتر شاعری را میتوان با او مقایسه کرد. رانیتسکی در این جستار شعر باخمان را با نظر به دو مجموعۀ غنایی وی «زمان تمدیدشده» و «ندا به خرس بزرگ» نقد و معرفی کرده است. این جستار همچنین نقدی است بر مجموعۀ «سال سیام» که در سال 1961 به چاپ رسیده بود و نخستین کتاب باخمان در ادبیات داستانی است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمۀ مترجم
فصل یکم: «فراز آ، ای شب عشق»
فصل دوم: راوی در نقش منتقد
فصل سوم: بیبرکُپف ما و میتسهاش
فصل چهارم: همه جا مراکش است
فصل پنجم: شعر و نثر اینگبورگ باخمان
نمایه
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
منابع مشابه بیشتر ...
سیمای معشوق و مفهوم ملیت: در غیبت استعاره و پیرنگ
حسن نصیریاین کتاب را از نگرگاهی گستردهتر میتوان تاریخ مختصر ویرانی صورت نام نهاد و از سدۀ هفتم به اینسو جس
راوی خشمگین آرزوهای خردهبورژوازی: زندگی و اندیشۀ محمد مسعود
آرمان نهچیریآیا آگاهی از زندگی و کارنامۀ محمد مسعود میتواند به فهم یا ریشهیابی بخشی از دشواریهایی که اکنون با
نظری یافت نشد.