معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ادبیات عامۀ ایران دارای غنایی است که همواره چشم شرق‌شناسان و ایران‌شناسان را به خود خیره کرده و آنان را به مطالعه و پژوهش واداشته است. اکنون با تأسیس گرایش ادبیات عامه وقت آن رسیده تا فرزندان ایران این میراث و سرمایۀ معنوی و پشتوانۀ ملی را بشناسند و بشناسانند. تعدد پاره‌فرهنگ‌ها و اقوام ایرانی یکی از مزیت‌های فرهنگی ایرانیان است که مایۀ وفاق ملی و تقویب فرهنگ مادی و معنوی ماست. یکی از این گنجینه‌های ایرانی ادبیات داستانی آن در قالب قصه‌ها، افسانه‌ها، مثل‌ها و تمثیل‌های ناب است که در سینۀ پدران و مادران از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.

ادبیات داستانی عامه شامل قصه‌ها و افسانه‌های خیالی مکتوب و شفاهی است که اغلب جنبۀ سرگرم‌کنندگی دارد. ابعاد ادبی و هنری اینگونه متون داستانی عامه ناشناخته و پوشیده مانده است. تأسیس گرایش ادبیات عامه فرصتی برای مطالعۀ علمی این روایت‌های داستانی است. هدف این درس آشنایی با انواع، گونه‌ها و شیوه‌های داستان‌پردازی عامه، معرفی و شناخت مهم‌ترین منابع ادبیات داستانی عامه، نقد و تحلیل و بررسی محتوای گونه‌ها و انواع ادبیات داستانی عامه و آشنایی با شیوه‌های جمع‌آوری و تدوین روایات شفاهی ادب داستانی عامه است.

ادبیات داستانی عامه به تمامی روایت‌های تخیلی، سرگرم‌کننده و آموزنده اطلاق می‌شود که در قالب نظم و نثر به صورت مکتوب یا منثور در کنار ادب رسمی در میان مردم رواج دارد. قالب‌های رایج ادبیات داستانی یا قصه‌های عامه، افسانه، اسطوره، حکایت، متل، مثل، داستان مثل، لطیفه، نقل، نقل‌آواز است. در گذشته مرز مشخصی برای این انواع نبوده و این انواع به معنی کلی داستان منثور یا منظوم هم در ادب عامه و هم در ادبیات رسمی به کار می‌رفته‌اند. افزون بر قصه‌های مکتوب، بخش عظیمی از داستان‌های عامه را افسانه‌ها، متل‌ها و لطایف و تمثیل‌های غیرمکتوبی شکی می‌دهند که در ادبیات شفاهی همواره سینه‌به‌سینه نقل شده و به نسل‌های بعد رسیده است.

هدف عمدۀ داستان‌های عامه، سرگرمی و تفریح خاطر مردم بوده است. در روای این هدف، ترویج اصول انسانی و عدالت اجتماعی هم درون‌مایه و زیربنای فکری و اجتماعی این داستان‌ها قلمداد شده است.

در این کتاب در بخش اول کوشیده شده به مباحث نظری چون تعریف، طبقه‌بندی، عناصر داستانی، ویژگی‌ها، بن‌مایه‌ها و سبک نثر در افسانه‌های عامه پرداخته شود. در بخش دوم و در دو فصل خواننده با متون ادب عامه آشنا می‌شود؛ فصل اول ادبیات داستانی عامۀ مکتوب شامل معرفی چهل اثر به همراه نمونۀ متن و فصل دوم ادبیات داستانی عامۀ شفاهی شامل معرفی پانزده داستان معروف و خلاصۀ داستان و معرفی روایت‌های مختلف و تحلیل کوتاهی از هر یک.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

بخش اول: ادبیات داستانی عامه

فصل اول: تعریف

فصل دوم: گونه‌ها و انواع داستان‌های عامۀ فارسی

فصل سوم: عناصر داستانی

فصل چهارم: ویژگی‌های قصه‌های عامۀ فارسی

فصل پنجم: بن‌مایه‌های قصه‌های عامیانۀ فارسی

فصل ششم: سبک نثر در افسانه‌های عامۀ مکتوب

فصل هفتم: تنظیم علمی و مطالعۀ داستان‌های عامه

بخش دوم: داستان‌نامه‌ها

فصل اول: ادبیات داستانی عامۀ مکتوب

مهم‌ترین آثار ادبیات داستانی عامه بر اساس سیر تاریخی

فصل دوم: ادبیات داستانی عامۀ شفاهی

منابع