معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تاریخ هنر به صورت اولیه، نظریۀ انتقادی را مجموعه‌ای جدید از روش‌های تفسیری و کاربردی برای مطالعۀ کلاسیک هنر در نظر می‌گیرد. نظریۀ انتقادی چارچوب مفهومی صورت‌بندی و انتقادی از هنر مدرن و معاصر همچنین بازاندیشی در بنیادهای تاریخ هنر را فراهم می‌کند. نظریۀ انتقادی در شبکۀ پیچیدۀ پیشاموجود «سوژه ـ جایگاه‌ها»ی فردی و نهادی، به موقعیت مورخ هنر توجه جدی می‌کند. بر این اساس مطالعات محققان اروپایی آمریکایی دربارۀ هنر غیرغربی را نقد کرده و به طور کلی عدم توازن نیروی نهفته در چنین مطالعاتی را برجسته و گاهی جبران می‌کن.د نظریۀ انتقادی با طرح پرسش‌های نوآورانه فرصت‌های مختلفی برای مطالعه و تفسیر تاریخ هنر فراهم می‌کند.

این کتاب مقدمه‌ای بر نظریۀ انتقادی است و چگونگی و چرایی تأثیرگذاری این نظریه بر تاریخ هنر و دگرگونی آن را تأکید می‌کند. گفتمان تاریخی هنر دربارۀ هستی‌شناسی و معنای اثر هنری، وضعیت اثر هنری به منزلۀ یک شیئ یا سرپیچی از گفتمانی از پیش موجود (چه تاریخی، سبکی یا سیاسی) پرسش می‌کند. همچنین دربارۀ دریافت بینندۀ از پیش تعیین شده یا خیالی اثر هنری و نقش هنر در جامعه می‌پرسد. زیباشناسی از همان ابتدا این پرسش‌ها را مطرح کرده و همراه هستی‌شناسی و اخلاق یکی از رشته‌های بنیان‌گذار فلسفۀ غرب بوده است. زیباشناسی از آغاز تولد بر اساس مفهوم یونانی ادراک حسی، احساس و حساسیت بر مبنای ادراک حسی بیننده از آثار هنری استوار شده است. با این حال نظریۀ انتقادی مفاهیم سینتی زیبایی استتیکی، حقیقت و تجربۀ مفهومی را به چالش کشیده است. موتور محرک نظریۀ انتقادی، زبان و پدیدارشناسی است. با توجه به این رابطه باید دربارۀ موضوع‌های محوری تاریخ هنر، از جمله اثر هنری، بیننده و تأثیرهای اجتماعی و پیامدهای سیاسی تولید و مصرف هنر، بازنگری اساسی داشت.

این متن متمرکز بر اندیشه‌های عمدتاً شکل‌گرفته در اروپای پس از جنگ است. بستری که برای تعریف نظریۀ انتقادی بدان پرداخته شده، در گفتگوی تعاملی با اندیشۀ فلسفی و زیباشناختی آماده شده است. معیارهای متن طوری است که پیشگامان نامدار و شخصیت‌های متفکر قرن نوزدهم انتخاب شده‌اند. افرادی که نظریۀ انتقادی بدون آنها وجود نخواهد داشت. هر یک از چهار پیشگام نظری این نسخه؛ زیگموند فروید، کارل مارکس، فریدریش نیچه و دوسوسور به متفکران پیشین وابسته هستند. افزون بر این، چهار متفکر نامبرده، گفتگوهای اصلی را آغاز کردند و نظریۀ انتقادی قرن بیستم را به جریان انداختند مثل مارکسیسم و روان‌کاوی. در حقیقت امروز پرسش‌ها، مفاهیم و گفتمان‌های آنها همچنان دستور کار نظریۀ انتقادی را تنظیم می‌کند. باید درک اولیه‌ای از تأثیر آنها در نظریۀ انتقادی و تاریخ هنر وجود داشته باشد تا نوع رابطه و گفتگوی همدلانه یا خصمانه بین نظریۀ انتقادی و تاریخ هنر مشخص شود.

چهار تن از پیشگامان معرفی‌شده در بخش مقدمه، به ترتیب حروف الفبا با نام خانوادگی ارائه شده‌اند؛ همان‌طور بیست‌وشش فصل در بخش اصلی ترتیب داده شده است. هر فصل دربارۀ یک متفکر می‌شود که شامل سه بخش اصلی است: فهرستی از مفاهیم کلیدی، متن اصلی و بخش معرفی منابع برای مطالعۀ بیشتر. در ابتدای هر فصل، فهرستی مختصر از مفاهیم کلیدی آمده که به تشخیص نویسنده فهم آنها برای دانشجویان تاریخ هنر مهم و ضروری است. این مفاهیم به ترتیبی که در متن اصلی ذکر شده، ردیف شده‌اند. قسمت اصلی هر فصل با شرح مختصری دربارۀ زندگی فرد آغاز می‌شود. در میان بحث با ارجاع متقابل نام دیگر متفکران موجود هم ذکر شده است. مفاهیم کلیدی در قسمتی که به طور کامل توضیح داده شده، پررنگ شده است. به این ترتیب خواننده‌ای که در جستجوی مفهومی کلیدی است، می‌توان در فصل موردنظر آن را به‌راحتی پیدا کند. همچنین هر فصل از نتایج ممکن بحث برای تاریخ هنر، پیشنهادی ارائه می‌دهد. در نهایت هر مدخل دارای منابعی برای مطالعۀ بیشتر است. این بخش شامل دو قسمت است: اول زیر قسمت «تألیف» قرار می‌گیرد که لیست متون مقدماتی و ضروری برای فهم کامل‌تر متفکر است؛ دوم بخش فرعی با عنوان «درباره» شامل فهرستی از منابعی دربارۀ نظریه‌پرداز و بحث اساسی نظریۀ او یا کاربست ایده‌های وی و همچنین متونی دربارۀ تاریخ هنر است.

این کتاب به منظور آشنایی با مفاهیم کلیدی نظریه‌پردازان مدرن و معاصر منبع بسیار مناسبی برای دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی هنر است؛ به‌ویژه دربارۀ ارتباط نظریۀ انتقادی و نقاشی اطلاعات پایه‌ای در اختیار مخطاطبان و علاقمندان این حوزه قرار می‌دهد. از ویژگی‌های این کتاب اختصار در کلام، تأکید بر مفاهیم کلیدی، ارائه قابل فهم و کاربردی آرای انتقادی مدرن و معاصر در مسیری به‌هم‌پیوسته است.

به طور کلی این کتاب برای سه طیف مخاطب نوشته شده است؛ اول برای دانشجویان کارشناسی دوره‌های نظری و روش‌شناسی تاریخ هنر؛ دوم برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی که دنبال مقدمه‌ای برای نظریۀ انتقادی هستند که این کتاب آنها را با منابع اولیه درگیر می‌کند و به بحث‌های گسترده‌تری سوق می‌دهد. در نهایت نظریه برای تاریخ هنر، برای معلمان و محققان تاریخ هنر نوشته شده است؛ کسانی که می‌خواهند دانشجویان را از چشم‌اندازهای نظری معاصر آگاه کنند. همچنین این کتاب برای افراد علاقمند به تأثیر نظرگاه‌ها در تغییر مسیر فعالیت تاریخ هنر مناسب است.

فهرست مطالب کتاب:

دربارۀ نویسنده

سپاس‌گزاری

سخن مترجم

مقدمه

* پیشگامان

زیگموند فروید

کارل مارکس

فردریش نیچه

فردینان دوسوسور

* نظریه برای تاریخ هنر

تئودور آدورنو

جورجو آگامبن

لویی آلتوسر

آلن بدیو

رولان بارت

ژرژ باتای

ژان بودریار

والتر بنیامین

پیر بوردیو

جودیت باتلر

ژیل دلوز و فلیکس گتاری

ژاک دریدا

میشل فوکو

مارتین هایدگر

لوسی ایریگاری

ژولیا کریستوا

ژاک لکان

امانوئل لویناس

ژان فرانسوا لیوتار

موریس مرلو پونتی

ادوارد سعید

گایاتاری چاراورتی اسپیواک

* پس‌گفتار: رابطه‌ای درون ماندگار: حیات ابدی تاریخ هنر و نظریۀ انتقادی

* پی‌نوشت‌ها