معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مردم‌نگاری به روش پژوهش میدان، نوعی پژوهش بی‌واسطه میان مردم با بینش و نگرش ویژه و روش‌هایی ساختارمند در دریافت و فهم کنش‌های ذهنی و عملی کنشگران در جوامع انسانی است. مردم‌نگاری را می‌توان سنگ‌بنای انسان‌شناسی دانست که راه را به سوی شناخت و فهم و تفسیر فرهنگ‌ها می‌گشاید و زمینۀ نظریه‌پردازی فرهنگی ـ اجتماعی را برای انسان‌شناس فراهم می‌آورد.

تعریف مردم‌نگاری را می‌توان در دو سطح مطرح کرد: در تعریف گسترده و وسیع، مردم‌نگاری به‌مثابۀ یک روش کیفی تعریف می‌شود. به عبارتی مردم‌نگاری به عنوان یک پرسپکیتو و منظر در تحقیق است تا خود انجام آن تحقیق. اما در تعریف محدودتر می‌توان مردم‌نگاری را به‌مثابۀ تحقیق میدانی یا کار میدانی دانست. در این تعریف، مردم‌نگاری یک شیوۀ خاص در انجام پژوهش‌های کیفی است. عموما در مباحث مربوط به مردم‌نگاری بر وجه دوم آن، یعنی تعریف محدود از مردم‌نگاری تأکید می‌شود. در این تعریف، میدان تحقیق اهمیت بسیار کلیدی در کار مردم‌نگاری دارد.

مردم‌نگاری ایرانی را می‌توان چندین رؤیا در یک بستر دانست. گروه‌های مختلف محققان این موضوع را به اشکال متفاوتی درک کرده و تصویر کرده‌اند. هرچند از شروع اولین کار مردم‌نگاری حرفه‌ای در قلمرو ایران فرهنگی توسط الیزابت بیکن که با کار بر روی مشهد و مناطقی در افغانستان و قزاقستان همراه بود، در حدود هشت دهه می‌گذرد، اما همچنان مسئلۀ مردم‌نگاری ایران دچار ابهام‌های خاص خود است. این ابهام‌ها گاه ناشی از تعیین حدود میدان تحقیق است و گاه تعیین اجتماع علمی معتبر برای پژوهش دربارۀ آن.

این کتاب بازتاب‌دهندۀ گزارش گروهی از ایرانیان دانش‌آموختۀ دانشگاه‌های ایران و خارج از ایران از میدان تحقیق و شرح روایت تجربه‌های عملی آنها همراه با خاطره‌هایشان در میان لایه‌های اجتماعی گوناگون مردم جوامع درون و برون‌مرزی ایران است. در این مجموعه، دوازده پژوهشگر از نسل تازۀ مردم‌نگاران، نگرش‌ها و برداشت‌های خود را با بیان پستی ـ بلندی‌ها و دشواری‌های کار در زمین تحقیق و چگونگی روش‌ها و شیوه‌هایی را که برای برقرارکردن ارتباط با اطلاع‌رسانان و تهیۀ یادداشت به کار بسته‌اند، توصیف و تشریح کرده‌اند. روایات این پژوهشگران از میدان تحقیق و حوزۀ جغرافیای فرهنگی در سه فصل با عناوین مردم‌نگاری در آن سوی مرزها، مردم‌نگاری در این سوی مرزها و مردم‌نگاری در گذار از مرزها آورده شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچۀ مؤسسه

مردم‌نگاری در ایران/ علی بلوکباشی

مقدمه: پرسش از امکان سنت یا سنت‌های مردم‌نگاری ایرانی/ جبار رحمانی

معرفی نویسندگان بر حسب ترتیب مقالات

فصل 1: مردم‌نگاری آن سوی مرزها

آنها چه می‌خواهند؟ روایات و تأملاتی پیرامون یک پژوهش میدانی و مواجهۀ انسان‌شناختی/ مهرداد عربستانی

تجارب مردم‌شناسی شهری در ایران و هند/ رضا مسعودی

«مردم‌نگارگری» تأملاتی دربارۀ مردم‌نگاری با الهام از نگارگری ایرانی/ نهال نفیسی

تفسیر مردم‌نگارانۀ میدان تحقیق/ زهره انواری

تجربۀ مردم‌نگاری در میان شیعیان هند؛ مردم‌نگاری در خانۀ همسایه/ جبار رحمانی

فصل 2: مردم‌نگاری در این سوی مرزها

جهان‌های موازی انسان‌شناسی بدون میدان تحقیق یا انسان‌شناسی سفارشی/ معصومه ابراهیمی

تنها رو به سوی روشن‌گاه فرازونشیب‌های پانزده سال مردم‌نگاری/ اصغر ایزدی جیران

تجربۀ مردم‌نگاری در بیمارستان؛ موقعیت دوگانۀ مردم‌نگار ـ پرستار/ نیره داودی

مردم‌نگاری ایرانی؛ در جستجوی کثرت هنجارها/ میترا اسفاری

اهمیت رویکرد بازتابی در مردم‌نگاری جنسیت: تجربۀ گفتگو با زنان متولد دهۀ 30/ نفیسه شریفی

طرح «روش‌شناسی گفتگو» در مردم‌نگاری؛ مردم‌نگاری در میان خودی‌ها/ جبار رحمانی

فصل 3: مردم‌نگاری در گذار از مرزها

مردم‌نگاری مهاجرت: ملاحظات نظری، رویه‌های عملی/ سعیده سعیدی

حساسیت‌های مردم‌نگاری در میدان تجربه؛ تأملات اولیۀ نظری و عملی از مشاهده حین مشارکت در بین مهاجرت افغانستانی در ایران/ حسین میرزایی

جمع‌بندی، بازاندیشی معطوف به آینده/ جبار رحمانی

نمایه