۶۱۴
۲۴۲
آذرکیوان: زندگی‌نامه، آثار و عقاید

آذرکیوان: زندگی‌نامه، آثار و عقاید

پدیدآور: فرزانه گشتاسب ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگیتاریخ چاپ: ۱۴۰۰مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۳۰۰شابک: 2ـ37ـ7689ـ622ـ978تعداد صفحات: ۳۹۲

خلاصه

آذرکیوان (940 ـ 1027 ق) بنیان‌گذار مکتب آذرکیوانی یا آذرهوشنگی، فردی از اهالی فارس بود که بخشی از عمر خود را در شیراز اقامت داشت. بنا بر روایتی که در کتاب «دبستان مذاهب» از زندگی او آمده است، از پنج‌سالگی ریاضت را آغاز کرد و به کم‌خوری و شب‌بیداری پرداخت؛ همچنین 28 سال از عمر خود را در خُمی به سر برد.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

آذرکیوان (940 ـ 1027 ق) بنیان‌گذار مکتب آذرکیوانی یا آذرهوشنگی، فردی از اهالی فارس بود که بخشی از عمر خود را در شیراز اقامت داشت. بنا بر روایتی که در کتاب «دبستان مذاهب» از زندگی او آمده است، از پنج‌سالگی ریاضت را آغاز کرد و به کم‌خوری و شب‌بیداری پرداخت؛ همچنین 28 سال از عمر خود را در خُمی به سر برد. او در اواخر عمرش رهسپار هند شد و در شهر «پتنه/پتنا» مقیم شد و در آنجا تا سن 85 سالگی مریدانش را ارشاد می‌کرد تا اینکه در حدود سال 1027 قمری در همین شهر درگذشت. بر اساس نسب‌نامه‌ای که در همین کتاب برای آذرکیوان ذکر شده، پس از هشت پشت نسب او به آذرساسان مترجم پنجم و مفسر کتاب «دساتیر» سپس تا آذرساسان نخسر پسر دارا و در ادامه به هوشنگ و سیامک و کیومرث می‌رسد.

آذرکیوان و پیروانش خود و نیاکان خویش را «پارسی» یا «فارسی» نامیده‌اند و از پیشینیان خود با عنوان «پارسیان»، «ائمۀ پارس»، «ائمۀ کشف و شهود پارس»، «اولیای پارس» و «حکمای پارس» یاد کرده‌اند. همچنین خود را ایزدیان، یزدانیان، آبادیان، سپاسیان، هوشیان، انوشگان، آذرهوشنگیان و آذریان نامیده‌اند. منظور از «پارسیان» در نوشته‌های آذرهوشنگی، زرتشتیان ایران و هند یا عموم ایرانیان نیستند، بلکه گروهی از ایرانیان هستند که بر راه و رسم قدما باقی مانده‌اند و به همین دلیل نسبت به دیگر ایرانیان برترند؛ به باور ایشان پارسیان نسل هوشنگ و دیگر ایرانیان از نسل کیومرث‌اند. به نظر می‌رسد نام «آذریان» و «آذری کیشان» همچنین نام «آذر» در اسم آذرکیوان و برخی از شاگردان او مانند آذرهوش و مهرآذر و نیز در نام پیشینیان آذرکیوان که خود را به ایشان منتسب می‌دانند، مانند آذرگشسب، آذرزردشت، آذربهرام، آذرساسان و جز آن به اعتقادات اشراقی آذرکیوان و پیروانش بازمی‌گردد.

آذرهوشنگیان کتاب آسمانی خود را «دساتیر» می‌دانند که یزدان برای مه‌آباد فرستاده است و در آن از همۀ دانش‌ها، به همۀ زبان‌ها سخن رفته است؛ زبانی که مه‌آباد این کتاب را بدان نوشته است، «زبان آسمانی» است که به هیچ‌یک از زبان‌های زمینی شباهت ندارد و شاه ـ پیامبرانی که بعد از مه‌آباد آمده‌اند، همگی سنت قدیم مه‌آباد را ادامه دادند و رونق بخشیدند.

آذرکیوان و مکتب او و همچنین کتاب مشهور «دساتیر» را در نیمۀ دوم قرن دهم و نیمۀ اول قرن یازدهم قمری ـ یعنی در زمان حیات آذرکیوان و پیروانش ـ کمتر می‌شناختند تا دویست سال بعد، در اواخر قرن هجدهم میلادی با انتشار کتاب «دبستان مذاهب» و سپس «دساتیر» نام آذرکیوان و مکتب او دوباره بر سر زبان‌ها افتاد و چاپ‌ونظر نوشته‌های آذرکیوانی که یکی پس از دیگری کشف می‌شد، سبب شد تا آموزه‌های مکتب او، تاریخی که در آثارشان ساخته بودند و به‌ویژه واژه‌های دساتیری، در ابعاد گوناگون بر فرهنگ ایرانی تأثیر بگذارد.

موضوع این کتاب شناخت آذرکیوان و پیروان او، آثارش و آموزه‌هایی است که در ترویج آن می‌کوشیدند. بسیاری از محققان پیشین، آذرکیوان را به عنوان یکی از شارحان سهروردی و از زرتشیان بنیان‌گذار مکتب عرفانی در اواخر قرن دهم قمری می‌دانستند. اما پژوهش‌های نگارندۀ این کتاب این برداشت را تأیید نمی‌کند.

در فصل نخست این کتاب دربارۀ زندگی آذرکیوان، پیروان و شاگردان او، آثار مکتوب و نیز میراث گمشدۀ آذرکیوانیان، مطالبی بر اساس کتاب‌های بازمانده از این فرقه گردآوری و مدون شده است. در فصل دوم به ارتباط آذرکیوان با ادیان و حکما و فیلسوفان دیگر اشاره شده است. به دلیل اهمیت رابطۀ او با دین زرتشتی و نیز دین الهی اکبرشاه، در دو بخش جداگانه به این موضوعات پرداخته شده است.

معرفی آراء و اعتقادات آذرکیوان موضوع فصل سوم و چهارم این کتاب است. مطالعۀ آثار آذرکیوان به‌روشنی نشان می‌دهد که مکتب وی تلفیقی است از باورهای دینی و عرفانی ایران باستان، عرفان و تصوف اسلامی و مکاتب فلسفی هند. در آثار برجای‌مانده از این مکتب، مطالب بسیاری از فلاسفه و صوفیان ایرانی نقل شده است، اغلب بدون آنکه اسمی از ایشان برده شود. آذرکیوانیان در برخی اعتقادات خود همچون تناسخ و تأویل کتب آسمانی به عقاید فرق اسلامی ـ ایرانی نزدیک بوده‌اند. همچنین ممکن است در آداب ریاضت‌های دشوار خود از مکاتب هندی تأثیر پذیرفته باشند. از خود آذرکیوان به طور مستقیم کتابی باقی نمانده است که شامل آموزه‌های مدون او باشد و بسیاری از مطالب کتاب‌هایی که از این مکتب باقی مانده است، تنها ترجمۀ رساله‌های فلاسفه و حکمای ایرانی است که البته آذریان این مطالب را به حکمای ایران باستان منتسب کرده‌اند.

بخش‌هایی از نوشته‌های آذریان که ناگزیر در متن پژوهش‌ بارها باید به آنها ارجاع می‌شد، در پیوست‌ها آورده شده است. فایدۀ دیگر این پیوست‌ها، آشنایی خواننده با بخش‌های کوتاهی از نوشته‌های آذرکیوانیان است. در آخرین پیوست، واژه‌های دساتیری از متون و نوشته‌های ایشان جمع‌آوری و با تعریف و توضیحی که خود ایشان برای واژه‌ها آورده‌اند، فهرست شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: مقدمه

فصل دوم: زندگی و آثار آذرکیوان

فصل سوم: آذرکیوان و آموزه‌های ادیان دیگر

فصل چهارم: آراء و عقاید آذرکیوان

آفرینش عالم

تناسخ

خلع بدن و عروج روحانی

رمز و تأویل آن

ریاضت و زهد

علوم غریبه

فره

معاد

موعود

معجزه

وحدت ادیان

پیوست 1: حضور آذرکیوان و یکی از پیروان نزدیکش به نام موبد هوش در جلسه‌ای در هند

پیوست 2: فراست‌نامۀ آذرکیوان

پیوست 3: ترجمۀ فارسی مناجات هورخش کبیر در کتاب «دساتیر»

پیوست 4: گفتگوی بهرام بن فرهاد با شیخ بهایی در مجلس درس شیخ

پیوست 5: معرفی کهن‌ترین ترجمۀ فارسی از شرح قطب‌الدین شیرازی بر «حکمة الاشراق»

پیوست 6: واژه‌های فارسی دساتیری و معنای آنها به نقل از نوشته‌های آذرکیوانی و فرهنگ «دساتیر»

کتاب‌نامه

نمایه

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

دربارۀ ارتباطات: ارتباطات و تجلی آن در ادبیات و شعر فارسی

دربارۀ ارتباطات: ارتباطات و تجلی آن در ادبیات و شعر فارسی

حمید مولانا

در این کتاب ابتدا دایره یا جهان و عالم ارتباطات انسان را در یک الگوی پنج‌گانه به این ترتیب خلاصه شده

درآمدی بر شناخت هنر مدرن

درآمدی بر شناخت هنر مدرن

مانیکا بوم ـ داچن و جَنِت کوک

این کتاب به جای آنکه به توالی تاریخ جنبش‌های هنری بپردازد، با رویکردی موضوعی، برخی شاهکارهای هنر مدر