معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

«تائو ته‌چینگ» کتاب آسمانی تائوئی است و یکی از معروف‌ترین مکتوبات دینی در جهان محسوب می‌شود. آغاز تاریخی آن دقیقاً روشن نیست؛ ولی بیشتر دانشمندان ظهور آن را در قرن پنجم یا ششم قبل از میلاد می‌دانند. متن آن به زبان چینی کهن است و دارای دو قسمت و هشتادویک باب است. طبق نظر متخصصان طی قرون تغییراتی در متن آن پدید آمده است، مانند اناجیل.

نام این کتاب که بنیادی‌ترین سرچشمۀ آیین تائوئی و از معروف‌ترین کتب آسمانی ادیان عالم است، معانی متعددی را دربر دارد. اگرچه معمولاً به «کتاب طریق و فضائل آن» ترجمه می‌شود، واژۀ تائو را دربر دارد که مترادفی برای آن در زبان‌های دیگر یافت نمی‌شود، از آنجا که تائو نه‌تنها طریق وصول به حقیقت است، بلکه خود حقیقت صرف یا الحق است و در عین حال راه کسب کمال و رسیدن به حقیقت مطق است. وانگهی تائو اصل همه چیز است در مراتب وجود و تعیین‌کنندۀ طبیعت همۀ موجودات و قوانین هستی آنها. نیز منشأ فضیلت است و رستگاری هم جنبۀ وجود دارد و هم اخلاقی، هم فردی و هم اجتماعی، هم بشری و هم تکوینی، هم عملی و هم علمی و وجودی. به همین دلیل خود واژۀ تائو ترجمه نشده و در متن فارسی به کار برده شده است. تائو راهنمایی است که انسان را به بالاترین مرتبۀ حقیقت هدایت می‌کند که آن نیز چیزی جز خود تائو نیست و کلیدی اساسی است برای درک واقعیت در تمام مراحل آن.

چینیان این کتاب را «کتاب آسمانی» دین خود می‌دانند؛ کتابی که نه‌تنها اصول متافیزیکی و حکمی‌دار هستی را بیان می‌کند، بلکه تعالیم اخلاقی و عملی در سطح فردی و اجتماعی را نیز روشن می‌سازد. برعکس آنچه برخی ادعا کرده و می‌کنند این کتاب یک متن فلسفی نیست، گرچه تعالیم فلسفی فراوانی را دربر دارد، بلکه کتاب آسمانی یکی از ادیان مهم جهان است و آن متنی است کوتاه که هر جمله‌اش پر از معنا و از لحاظ طول‌الابواب بیشتر شبیه به سور جزء پایانی قرآن کریم است که از سوره‌های کوتاه شکل یافته است. سبک کتاب آسمانی آیین تائوئی نیز مانند برخی دیگر از کتب آسمانی گنجانیدن بیشترین معنا در کمترین کلمات است و بنابراین طی قرون، تفاسیر فراوانی بر آن نگاشته شده که هر یک کوشیده است به معنای مستتر در کلمات متن توجه کند.

نفوذ اصول آیین تائوئی تقریباً در همۀ ساحت‌های فرهنگی و هنری و علمی چین نمایان است: از علوم طبیعی و کیهانی گرفته تا نقاشی، از پزشکی گرفته تا معماری. بررسی تاریخ علوم در چین نشان می‌دهد بیشتر مکتب‌های علمی از فلسفۀ تائوئی دربارۀ طبیعت برخوردار بوده‌اند. بزرگ‌ترین نقاشی‌های تمدن چین مانند شاهکارهای دورۀ «سونگ» خود نماد حکمت تائوئی است و بدون آن متصور نیست. تا عصر کنونی نفوذ تفکر و تعالیم تائوئی در ساحت‌های گوناگون فرهنگی و دینی کره و ژاپن و تا حدی جنوب شرقی آسیا دیده می‌شود.

«لائو تزو» نویسندۀ این کتاب گرچه نامش از اشتهار جهانی برخوردار ست، هویت و شرح حال دقیق او در پردۀ ابهام پوشیده است. نظر متخصصان طیف وسیعی را دربر می‌گیرد: از آنان که اصلاً منکر وجود چنین شخص تاریخی هستند تا آنان که دورۀ حیات او را بیش از یک قرن قبل از کنفوسیوس می‌دانند؛ یعنی قرن ششم قبل از میلاد تا حتی آنان که معتقدند چوانگ تزو بعد از او ظهور کرده است.

این کتابِ بازمانده از سه هزارۀ پیش، متنی است کوتاه که هر جمله‌اش پر از معناست. سبک تائوئی گنجانیدن بیشترین معناست در کمترین کلمات و ترجمه‌اش ناگزیر می‌بایست همراه با شرحی فلسفی، حکمی و عرفانی باشد. از این‌رو دکتر سیدحسین نثر افزون بر ترجمۀ ادبی متن، به شرح متن نیز پرداخته و آن را برای مخاطب فارسی‌زبان تا اندازۀ بسیاری مفهوم کرده است.