معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نشانه‌شناسی به معنی مطالعۀ نمادها و نشانه‌هاست و از واژۀ یونانی  σημείον(سِمِئیون) به معنی نشانه گرفته شده است. علم نشانه‌شناسی به مطالعه، ساخت و شکل‌گیری نشانه‌ها، همچنین دلالت‌ها، استعاره‌ها و رمزگان مربوط می‌شود. فردینان دوسوسور زبان‌شناس سوئیسی با سخنرانی‌های زبان‌شناسی در دانشگاه ژنو آغازگر مسیر بود. پس از مرگش شاگردان او اندیشه‌های او را با نام دروسی در زبان‌شناسی عمومی گردآوری و منتشر کردند. نشانه‌شناسی دانشی بینارشته‌ای است که در حوزه‌های متفاوت مورد استفاده واقع می‌شود. این کتاب با ویراستاری آخیم اِشباخ و یورگن ترابانت در زمینه فرایندهای نشانه‌ای کندوکاو می‌کند. نشانه‌شناسی در کشورهای آلمانی‌زبان از عصر روشنگری به بعد تحت عنوان علم نشانه‌ها دنبال شده و در طول قرن گذشته دچار تغییر و تحولاتی بوده است. کتاب با مقالاتی پیرامون مسائل کلی نظری و روش‌شناختی تاریخچه‌ای از اندیشه و شکل‌گیری نشانه‌شناسی را گردآوری کرده است.

این کتاب مجموعه‌ای از مقالات است و با مقدمه‌ای مخاطب را با نشانه‌شناسی و تاریخچۀ آن آشنا می‌کند. سوسور و پرس از متفکران نشانه‌شناسی هستند که کتاب به آن پرداخته است. سوسور هم‌زمان با پرس در آمریکا روش نشانه‌شناسی خود را در سوئیس ارائه کرد. اندیشه‌ای که او بنیان نهاد، اینگونه بود که در آن نشانه از دوگانۀ نشانگر و نشان‌داده ساخته می‌شود. دوگانه‌ای که بعدها مورد نقد پساساختگرایان و ساختار‌شکنانی چون دریدا قرار گرفته است.

بعد از مقدمه‌ای در تعریف نشانه‌شناسی، در فصل نخست پس از یک درآمد که جایگاه پرس را در تاریخ نشانه‌شناسی نشان می‌دهد، ابتدا مراحل مختلفی بیان شده که پرس در بنیان‌گذاری نشانه‌شناسی پشت سر می‌گذارد. این مراحل با درس‌گفتارهای پرس در دانشگاه هاروارد در سال 1865 در باب «منطق علم» آغاز می‌شوند و با مکاتبات میان پرس و بانو ولبای که از 1903 تا 1911 به درازا می‌کشند، خاتمه می‌یابند. بخش دوم این فصل از دیدگاه نظام‌مند به تجزیه و تحلیل بنیان‌های نشانه‌شناسی پرس می‌پردازد. در بخش بعدی این فصل به نقش بنیادین و عام و شاملی که پرس به «عام‌ترین علم» یعنی نشانه‌شناسی نسبت می‌دهد، و نیز به اهمیت و معنای این علم برای نظریه‌ای تازه در باب دانش و معرفت پرداخته شده که در قالب اصطلاحاتی نشانه‌شناسانه ساخت و پرداخت شده است. بخش پایانی این فصل به جستار در برخی جنبه‌های نظریۀ اجماع پرس در پیوند با اصول عام و جهان‌شمول ممکن کاربردشناسانه می‌رود و به پاسخی برای این پرسش نزدیک می‌شود که آیا می‌توان گفتار موقعیت‌مند را به موضوع تحلیل منطقی بدل کرد یا خیر.

قبل از آغاز فصل دوم، ضمیمه‌ای آمده که «فصل سوم از کتاب پرس: راهنمایی برای سرگشتگان» نام دارد و به پدیدارشناسی و مقولات آن پرداخته است. فصل دوم کتاب اختصاص به چارلز موریس دارد که در آن مواردی نظیر مراحل یک کنش، ابعاد دلالت، گونه‌های نشانه و دیگر موارد شرح داده می‌شود. فصل بعدی کتاب به فردینان دوسوسور اختصاص دارد. در این قسمت ابتدا مخاطب کمی با زندگینامه سوسور آشنا می‌شود و سپس با دسته‌بندی نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی سوسور مقولات آن برای مخاطب ارائه می‌شود. پس از این قسمت ضمیمه دیگری با عنوان «فصل سوم از ساختارگرایی و نشانه‌شناسی» وجود دارد که در آن ساختارهای ادبیات شرح داده شده است. در فصول چهارم تا ششم این کتاب به تأثیر لویی یلمزلف، رومن یاکوبسن و کارل بولر در نشانه‌شناسی و همچنین آثار آنها در نشانه‌شناسی پرداخته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه: نشانه‌شناسی چیست؟

فصل یکم: خطوط اساسی نشانه‌شناسی پرس

ضمیمه: فصل سوم از کتاب پرس: راهنمایی برای سرگشتگان

فصل دوم: چارلز موریس و بنیان‌های رفتاری نشانه‌شناسی

فصل سوم: فردینان دوسسور و رشد و بالش نشانه‌شناسی

ضمیمه: فصل سوم از کتاب ساختارگرایی و نشانه‌شناسی

فصل چهارم: لویی یلمزلف: گلوسماتیک چونان نشانه‌شناسی عمومی

فصل پنجم: تأثیر رومن یاکوبسون بر رشد و بالش نشانه‌شناسی

ضمیمه: بخش یکم از کتاب رومن یاکوبسون: زندگی، زبان، هنر

فصل ششم: کارل بولر

منابع