معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دربارۀ نادره‌گفتاری چون ویلیام شکسپیر‌ (1564 ـ 1616) و کلک خیال‌انگیزش «سخن هر چه باید گفته‌اند». وی نه‌تنها شاعری بلندپایه، بل نمایشنامه‌نویسی بزرگ نیز بود. تأمل در آثار او نشان می‌دهد که او تا چه اندازه بر پست و بلند زبان انگلیسی تسلط داشته است. خزانۀ واژگانی‌اش به اندازه‌ای گسترده و غنی است که به‌آسانی می‌توان واژه‌نامه‌ای از آغاز درخشانش ترتیب داد. وسعت حیرت‌انگیز زبان تعبیری وی را هم در همین سیاق باید فهمید. افزون بر این، شکسپیر به مدد عواطف لطیف و تخیلات ظریف‌اش افق‌های تازه‌ای پیش چشم خوانندگان گشوده است.

سیروس غنی، پژوهشگر، مورخ و حقوق‌دان شناخته‌شده‌ای است و اثر مشهورش، «برافتادن قاجار و برآمدن رضاشاه»، منبعی قابل‌ توجه درباره این بخش از تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود. پیش از آنکه غنی دکترای حقوق بگیرد، در رشته ادبیات انگلیسی تحصیل کرده بود و از ادبیات انگلیسی و نیز ادبیات ایران شناخت داشت. او همچنین کتاب‌های بسیاری درباره ایران در اختیار داشت و درباره تاریخ و فرهنگ ایران پژوهش کرده بود. در زمینه ادبیات انگلیسی‌، شکسپیر یکی از شاعران و نویسندگانی بود که غنی مجموعه‌ای از آثار درباره او در اختیار داشت. خود او نوشته در طول سالیان مجموعه‌ای بالغ بر ششصد کتاب درباره شکسپیر و آثارش جمع کرده بود که بعدها همگی را به کالج بارد اهدا کرد. این کتاب یکی از آثار غنی است که به علاقه‌مندی شکسپیر به ایرانِ روزگارش و کسب شناخت درباره آن مربوط است. غنی در کتابش کوشیده تا شناخت شکسپر از ایران را در زمینه تاریخی‌اش‌ بشناساند.

ایران از علایق اصلی انگلستان و دیگر کشورهای اروپایی قرن شانزده و هفده بود؛ چراکه جملگی آنها یک دشمن مشترک، یعنی ترکان عثمانی داشتند که به شرق اروپا یورش برده و تا دروازه‌های وین را فتح کرده بود. کشورهای اصلی اروپایی و پاپ، ایران را ترغیب می‌کردند تا با عثمانی بجنگد و مانع پیشروی آنها در خاک اروپا شود. بین دولت عثمانی و شاهان صفوی که ایران را کشوری شیعه اعلان کرده بودند دشمنی وجود داشت و ترکان سنیِ همسایه آن را بدعت و تهدیدی مرگبار می‌دانستند. قدرت‌های نظامی عمده اروپایی تعهد کرده بودند که آنان نیز هم‌زمان با دولت عثمانی بجنگند. بر‌خلاف ترغیب‌ها و تضمین‌ها آشکار شد که دول اروپایی برای مشارکت در این نبرد مصمم نبودند یا اینکه امکانات مالی لازم را در اختیار نداشتند. آنها مشتاق بودند ایرانیان را با عثمانی درگیر کنند. در سراسر عصر صفوی هیچ‌گاه علیه عثمانی‌ها نبرد هماهنگی شکل نگرفت.

آماج نویسنده در این کتاب چگونگی علاقمندی شکسپیر به ایرانِ روزگارش و کسب شناختی دربارۀ آن است. بر این اساس نویسنده می‌کوشد تا شناخت شکسپیر از ایران را در زمینۀ تاریخی‌اش بنشاند. از این لحاظ ارل اسکس و برادران شرلی و نیز ارل ساوت‌همپتون، ممدوح شکسپیر و مرید ارل اسکس، در کتاب مورد توجه قرار گرفته‌اند. اسکس افزون بر ماجراجویی‌های نظامی، به تجارت هم علاقه‌مند بود. آنچه به موضوع این کتاب مربوط می‌شود، حمایت وی از سفر برادران شرلی به ایران است. مأموریت آسان این بود که ایرانیان را متقاعد کنند تا با ترکان بجنگند و تجارت و امکانات تجاری بین انگلستان و ایران را نیز ارزیابی کنند. برادران شرلی اشخاص معروفی در لندن شدند و عامه مردم ماجراهای آنها را دنبال می‌کردند. شکسپیر برای مخاطبان عام تئاتر می‌نوشت و با اینکه برخی تلمیحات کلاسیک او احتمالا برای آنان نامفهوم بود، ولی اشارات معاصر را به احتمال قوی می‌فهمیدند. شکسپیر برای مخاطبان اسم افراد و مکان‌ها و داستان‌هایی را از شرق به ارمغان آورد که دربارۀ زمان‌ها و مکان‌های گوناگون، برخی آشنا، بعضی نه‌چندان معروف بود؛ ولی غرض از همۀ آنها جلب توجه و سرگرم کردن عامۀ مخاطبان بود.

در این کتاب نخست به زندگی‌نامۀ شکسپیر پرداخته شده و بعد از آن سراغ خاندان‌هایی رفته شده که به روابط انگلستان و ایران در دورانی متلاطم و پر‌آشوب شکل داده بودند. در دیگر بخش‌های کتاب، با نمایی از شخصیت‌هایی آشنا می‌شویم که کوشیدند ارتباط میان این دو کشور را سامان دهند. در بخش پایانی کتاب نیز به اختصار به نمایش‌نامه‌های شکسپیر پرداخته و تلمیحات مکرر آنها به شرق نشان داده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

سرسخن

یاد و سپاس

پیش‌گفتار ناشر

یاد و سپاس

مقدمه

زندگینامۀ مختصر ویلیام شکسپیر

خاندان تئودر (1485 ـ 1603)

خاندان صفوی (907 ـ 1148)

سفر سیاحان به ایران و روابط تجاری

شکسپیر و ساوت‌همپتون: اسکس و عزیمت برادران شرلی به ایران

گزیده‌ای از ترجمه‌های آثار شکسپیر به چند زبان شرقی

سال‌شمار احوال و آثار ویلیام شکسپیر

کتاب‌نامه

نمایه