معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

آرای نیما یوشیج دربارۀ شعر که نیما آنها را در طول دهه‌های فعالیت ادبی خود به دوست‌داران شعر راستین ارائه می‌کرد، بی‌تردید در «غزل» تأثیر و بازتاب داشته است. اگرچه این قالب باسابقه و کهن همواره در مسیر تغییر سبک‌ها، دستخوش تغییراتی در زبان و محتوا شد، در دوره‌ای که نیما در پی راهگشایی بن‌بست شعر بود، این قالب نیز تغییرات کارآمدی یافت تا فرم امروز و بهره‌مند از ویژگی‌های زمانه و روزگار ما همچنان به حیات، رشد و پویایی خود ادامه دهد.

شاعران توانایی که عصارۀ آرای نیما را به‌درستی دریافتند، دریافتند که او شعر را از رکود رهایی بخشید، پس اصول راستین شعر را اجرا کردند و بر آن مبنا به آفرینش‌های خود در هر قالب، به‌ویژه غزل که تأکید این کتاب بر آن است، متناسب با زبان این زمان، طراوت و تازگی بخشیدند.

از عوامل اصلی و مهم هر تغییر سبک یا تحول ادبی در تاریخ شعر، بی‌تردید زمینه‌های اجتماعی و تغییرات کوچک و بزرگ در اوضاع سیاسی و اجتماعی و تمام متغیرها و تبعات آن بوده است. فرهنگ، اقتصاد، روابط بین‌الملل، اندیشه‌های فردی و جمعی مردم و شاخصه‌های تابع آنها که غالباً در شمارش فهرستی بلند را خواهند ساخت، همواره در ایجاد تغییرات زبان و سبک و طرز ادبی مؤثر بوده‌اند.

اولین فصل این کتاب دربارۀ نیما یوشیج و نظرات اوست. در این فصل با اشارۀ مختصری به زندگی نیما، ایجاد تحول در شعر و نیز آرای نیما مرور شده است. دو کتاب «بدعت‌ها و بدایع نیما» و «خانه‌ام ابری است» بیشترین و جامع‌ترین منابع برای دریافت جنبه‌های مختلف تحولی بودند که نیما در شعر پدید آورد و در این روشنگری، این تحقیق وامدار مهدی اخوان ثالث و تقی پورنامداریان است. در همین راستا نوشته‌های خود نیما، اصلی‌ترین منبع برای دریافت نظریات وی دربارۀ شعر محسوب می‌شد که در کتاب‌هایی مانند حرف‌های همسایه، تعریف و تبصره، نامه‌ها و .... آمده و بخش اصلی این جستجو را روشن کرده است.

غزل نو افزون بر مضامین، در زبان نیز دارای تازگی‌های بسیار است. یکی از مشخصات این غزل آن است که گاه دارای اوزان تازه است. سایه، سیمین بهبهانی و حسین منزوی غزلیاتی به اوزان تازه دارند. دومین فصل کتاب دربارۀ غزل است و شامل نگاهی به پیشینۀ غزل و سپس کاوشی در غزل معاصر است.

آنچه به عنوان تحول ادبی و پیشنهادهای نیما طرح می‌شود، نکات و شیوه‌هایی نیست که بی هیچ زمینه یا مقدمه‌ای پایه‌گذاری شده باشد، بلکه غالباً جنبه‌ها و کارکردهایی است که در سابقۀ شعر از گذشته تا زمان نیما وجود داشته‌اند، اما نه به شکل برجسته و متمرکز. نیما این شیوه‌ها و ابزارها را از سوابق شعر بیرون کشید، آنها را یک جا جمع کرد و به آنها حیاتی معنادار و کاربردی بخشید. فصل سوم بیان تأثیر آرای نیما بر غزل است که بعد از بیان ویژگی‌ها، نمونه‌هایی از غزل معاصر از چهار شاعر غزل‌سرای پیشرو در بخش «جستجوی مصداق‌ها» آمده است.

در چهارمین فصل که در واقع فصلی بی‌پایان است، با نظری گذرا بر شعر قیصر امین‌پور به عنوان یکی از شاعران نسل تازه‌تر غزل نو، ادامۀ این پژوهش که می‌تواند معرفی و بررسی شعر غزل‌پردازان جوان‌تر باشد، مسیری برای پژوهش‌های دیگر در این موضوع اعلام شده است.

فهرست مطالب کتاب:

* پیش‌گفتار

* دربارۀ نیما یوشیج و آراء و رهاوردهای او

زندگی نیما

گرایش نیما به تحول و تجدد در شعر

آراء و رهاوردهای نیما

* دربارۀ غزل

تعریف و پیشینۀ غزل

غزل معاصر

دیدگاه حسین منزوی دربارۀ غزل معاصر

دیدگاه پرویز ناتل خانلری دربارۀ غزل معاصر

دیدگاه محمدرضا شفیعی کدکنی دربارۀ غزل معاصر

دیدگاه مهدی اخوان ثالث دربارۀ غزل معاصر

* تأثیر آراء نیما بر غزل

ویژگی‌های غزل پس از نیما

ویژگی‌های غزل نو

زندگی و آثار چهار شاعر غزل‌سرا

سیمین بهبهانی

منوچهر نیستانی

نوذر پرنگ

حسین منزوی

ارائۀ مصداق‌ها

* فصلی بی‌پایان

زندگی قیصر

شعر قیصر

* سخن آخر

* پیوست

* منابع