معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بررسی تحولات سیاسی و اقتصادی و تجاری خلیج فارس و مناطق پیرامون آن از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا این آبراه مهم در مرکز خاورمیانه قرار گرفته که در طی تاریخ کانون حوادث و رویدادهای بشری از دیرباز تاکنون بوده است. سواحل و کرانه‌های شمالی و جنوبی خلیج فارس نیز از مناطق مهم و حادثه‌خیزی به‌شمار می‌روند که از جنبه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی می‌توان آنها را مورد بررسی و مطالعه قرار داد. در این زمینه سواحل استان بوشهر با مرز مشترک نزدیک به 620 کیلومتر با خلیج فارس از مناطق مهم جنوبی ایران به شمار می‌آیند که در گذشته نیز مانند امروزه سهم بسزایی در اقتصاد و تجارت ایران ایفا می‌کردند. در این کتاب بنادر باستانی استان بوشهر و تجارت وابسته به آنان مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ بنادری مانند «لیان» در عصر عیلامی، بندر «تائوکه» در دورۀ هخامنشی، و بنادر «سیراف» و «ریواردشیر (ریشهر)» و «توج» در دورۀ ساسانی که در این دوره‌ها جایگاه مهمی داشته‌اند، بررسی شده است. در حقیقت باید گفت این تحقیق بیان تاریخچه‌ای از تجارت بندرگاه‌های استان بوشهر می‌باشد.

خلیج فارس یا بنام تاریخی و دیرینۀ آن «دریای پارس» در واقع عبارت از یک خلیج یا پیش‌رفتگی وسیع آب در خشکی در بخش جنوب غربی قاره آسیا و شمال شبه‌جزیرۀ عربستان و جنوب فلات ایران است. این خلیج در واقع شاخۀ شمال غربی اقیانوس هند است که به واسطۀ دریای عمان به اقیانوس هند مرتبط شده است. وسعت خلیج فارس حدود 850/232 کیلومتر مربع است که تقریباً نصف وسعت دریای مازندران می‌باشد. در فصل اول کتاب جغرافیای طبیعی و تاریخی خلیج فارس بررسی شده است.

استان بوشهر در دیوارۀ ساحلی شمال خلیج فارس با وسعت 27653 کیلومتر مربع واقع است و 625 کیلومتر مرز مشترک با خلیج فارس دارد. مهم‌ترین بنادر استان به ترتیبی که شمال این منطقه تا جنوب آن در کنار خلیج فارس قرار گرفته است، شامل بنادر دیلم، گناوه، ریگ، بوشهر، دیر، کنگان، طاهری و عسلویه می‌باشد. فصل دوم اختصاص به بررسی جغرافیای طبیعی بوشهر دارد.

موقعیت و شرایط جغرافیایی نقش تعیین‌کننده و مهمی در شکل‌دادن تحولات تجاری، اقتصادی، سیاسی و مذهبی بنادر و سواحل خلیج فارس از دورۀ باستان تاکنون داشته است. سواحل و بنادر شمالی خلیج فارس در دورۀ باستان مانند امروزه سهم عمده‌ای در رونق اقتصاد و بازار معیشتی ایرانیان و حاکمان آن داشته است و جا دارد نقش این بنادر در تحولات کشور در طول تاریخ مورد بررسی بیشتر قرار گیرد. رونق و شکوفایی سواحل ایرانی خلیج فارس به هزارۀ سوم ق.م برمی‌گیردد. این دوره مصادف با حضور دولت ایلام در فلات ایران است. در فصل پایانی و اصلی کتاب جایگاه بندرگاه‌های بوشهر در دورۀ باستان بررسی شده است. در این فصل به ترتیب بنادر «لیان» در عصر عیلامی، بندر «تائوکه» در دورۀ هخامنشی، و بنادر «سیراف»، «ریواردشیر (ریشهر)» و «توج» در دورۀ ساسانی و جایگاه آنها در تحولات سیاسی و تجاری بررسی شده‌اند. در بررسی هر بندر به جغرافیای آن بندر، نام، تجارت و افول آن اشاره شده است. همچنین در خلال مباحث این فصل به موضوعاتی چون تجارت خلیج فارس در عصر هخامنشی و نقش تجاری این بنادر نیز اشاره شده است. پایان‌بخش کتاب، تصاویری برجای‌مانده از این بنادر کهن است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

تحقیقات معاصر

فصل اول: موقعیت جغرافیایی خلیج فارس

فصل دوم: جغرافیای طبیعی بوشهر

فصل سوم: جایگاه بندرگاه‌های بوشهر در دورۀ باستان

الف) بندر لیان

ب) تائوکه

ج) ریواردشیر (ریشهر)

خ) بندر سیراف

د) بندر توج

تصاویر

فهرست اعلام

منابع و مآخذ