معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در پی کودتای 28 مرداد 1332، استبداد و سرکوب در دوران حکومت پهلوی دوم، جایگزین دموکراسی دهۀ بیست شد. حکومت به سرکوب مبارزات سیاسی قانونی و مسالمت‌آمیز احزاب و گروه‌های سیاسی پرداخت و با پی‌گرفتن روش استبدادی و خودکامانه، مخالفان سیاسی را از میان برداشت. در چنین شرایطی به موازات گسترش اختلافات ترمیم‌ناپذیر بین حکومت با احزاب و تشکل‌های سیاسی و مدنی، فضای سیاسی و اجتماعی لازم برای شکل‌گیری نوع جدیدی از برخورد و تقابل میان حکومت، منتقدان و ناراضیان پدیدار شد. بسیاری از اعضا و فعالان جوان‌تر این گروه‌ها که تحت فشار قرار گرفته بودند، تز مبارزۀ مسلحانه و خشونت‌آمیز با حکومت و دستگاه سرکوب را به عنوان راه‌حلی اجتناب‌ناپذیر و حتمی برای خروج از بن‌بست سیاسی مورد توجه قرار دادند و پایه‌گذار روش نوینی در برخورد با حکومت شدند.

فعالیت‌های نظامی چریک‌های فدایی خلق و سازمان مجاهدین خلق شاخص‌تر از بقیۀ گروه‌های نظامی به شمار می‌آید و بر این اساس بارزترین اشکال مبارزۀ مسلحانه را در دوران پهلوی دوم همین دو گروه پیگیری کردند. از میان دو گروه یادشده، سازمان مجاهدین خلق با موضع‌گیری‌های ناشی از ایدئولوژی اسلامی توانست موجب جذب بیشتر نیروهای جوان و پرشور از طوایف مختلف اجتماعی شود.

شرکت فعال زنان ایرانی در مبارزات سیاسی از همان هنگام آغاز شد که گروه‌های چریکی علیه رژیم شاه به فعالیت پرداختند. تا پیش از آن و در جامعۀ سنتی ایران، زنان سهم مبارزاتی خود را بیشتر از راه تربیت فرزندان مبارز و نیز پشتیبانی از همسران فداکار به انجام می‌رساندند؛ اما با راه‌یافتن گستردۀ زنان به محیط‌های آموزشی و دانشگاهی که کم‌وبیش مقارن همان ایام صورت می‌گرفت، بسیاری از زنان همراه با مردان در تظاهرات و اعتصابات صنفی و سیاسی شرکت می‌کردند و با گسترش مشی چریکی، زنان نیز هم‌پای مردان وارد این نوع مبارزات شدند.

در این کتاب بعد از بررسی اجمالی تحولات تاریخی ایران به‌ویژه در دوران معاصر و نقش و جایگاه زنان در این تحولات و نیز نگاهی به پیدایش و گسترش گروه‌های چریکی در دو دهۀ چهل و پنجاه و فعالیت‌های آنها، نقش و جایگاه زنان ایرانی در این گروه‌ها و زندگی‌نامۀ مختصری از آنان تدوین شده است.

دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی از ادوار حساس تاریخ ایران محسوب می‌شود. بررسی وضعیت کشور در این دوران از جهات مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حائز اهمیت است. کشور به‌ویژه در دو دهۀ پایانی با چالش‌های مختلفی روبرو شد که زمینه‌های شکل‌گیری انقلاب و فروپاشی حکومت در اواخر دهۀ پنجاه را فراهم کرد. در فصل اول کتاب نگاهی به اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران در دهه‌های چهل و پنجاه انداخته شده است.

حکومت محمدرضا شاه برای تثبیت قدرت و حاکمیت مطلق خود مجبور به ایجاد فضای سیاسی بسته‌تر و اعمال محدودیت‌های بیشتر در مواجهه با اعتراضات و مخالفت‌ها در سطح جامعه شد. به این ترتیب با سرکوب هرگونه مخالفت توسط حکومت، راه برای رواج اعتراضات به شیوۀ چریکی و مسلحانه در ایران فراهم شد. فصل دوم این کتاب اختصاص به بررسی مشی مسلحانه و سازمان‌های چریکی در ایران دارد. در این فصل گروه‌های مسلح اسلامی و چپ در ایران و همچنین سازمان چریک‌های فدایی خلق و سازمان مجاهدین خلق در ایران بررسی شده‌اند.

فصل سوم کتاب اختصاص به بررسی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی زنان ایران در دوران معاصر دارد. برای پرداختن به نقش و حضور زنان ایران در دوران معاصر، ابتدا به فعالیت‌های ایشان در تحولات مرتبط با انقلاب مشروطه اشاره شده است. در ادامه زنان ایران در عصر پهلوی اول و دوم بررسی شده‌اند. تشکل‌ها و سازمان‌های زنان در عصر پهلوی دوم و حضور و نقش زنان در مناصب سیاسی این دوره، حضور و نقش آنها در احزاب و جمعیت‌های سیاسی، نشریات زنان و نقش و حضور زنان در دربار از مباحث این فصل هستند.

فصل پایانی کتاب دربارۀ حضور و جایگاه زنان ایران در مبارزات چریکی است. در این فصل ابتدا به حضور زنان در عرصۀ مبارزه علیه حکومت پهلوی دوم اشاره شده و سپس دربارۀ زنان مبارز، زنان چریک سازمان فدائیان خلق، زنان مبارز مارکسیست، زنان چریک سازمان مجاهدین خلق و دیگر زنان مبارز مسلمان مباحثی مطرح شده و به زندگی‌نامۀ برخی از آنها اشاره شده است.

فصل پایانی کتاب اختصاص به نتیجه‌گیری مباحث دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

پیشینۀ پژوهش

فصل اول: نگاهی به اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران در دهه‌های چهل و پنجاه

فصل دوم: مشی مسلحانه و سازمان‌های چریکی در ایران

فصل سوم: فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی زنان ایران در دوران معاصر

فصل چهارم: حضور و جایگاه زنان ایران در مبارزات چریکی

فصل پنجم: نتیجه‌گیری

منابع