معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مطبوعات بسیار بیش از آنچه غالباً اذعان می‌شود بر فکر افراد تأثیر می‌گذارند. از مهم‌ترین خدمت‌های مطبوعات، آگاه‌کردن خواننده است که چه چیزهایی را نمی‌داند و باید بداند. بدون مطبوعات احتمال اینکه فرد نداند چه چیزهایی را نمی‌داند بسیار بیش از زمانی است که خوانندۀ مطبوعات باشد. از پیامدهای ناخواستۀ چنین ضرورتی یکی این است که خواننده گمان کند نویسندگان مطبوعات به حقایقی ورای واقعیات محسوس و ملموس دسترسی دارند. دوم آنکه اشتباه قضاوت مطبوعات به عنوان محصول فکر انسان‌هایی جایزالخطا، خواننده را دست‌کم مدتی به اشتباه بیندازد.

این ‌کتاب پیدایش،‌ رشد و توسعۀ تحریریۀ دوازده روزنامۀ بزرگ جهان در پنج قاره را روایت می‌کند و همۀ سختی‌ها و گرفتاری‌هایشان را هم برای مخاطب تشریح می‌کند. نکته مهم دیگر دربارۀ این ‌کتاب، آن است که کارنامۀ این دوازده روزنامه دربارۀ تحولات ایران پیش از انقلاب را از زمان برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی در سال ۱۳۵۰ تا زمان پیروزی انقلاب و انقراض سلطنت پهلوی را بررسی می‌کند. این کتاب، در واقع چاپ سوم و ویراست دوم ترجمه «قدرت‌های جهان مطبوعات» محسوب می‌شود که مترجم دربارۀ آن تذکر می‌دهد مورد مهم مطبوعات غربی که در این ‌کتاب به آن اشاره نشده، روزنامۀ «ایندیپندنت» است که سال ۱۹۸۶ در لندن تاسیس و سال ۲۰۱۶ به پایگاه اینترنتی تبدیل شد. در این ویراست، بسیاری از ارقام مالی به این سبب که بدون تبدیل به نرخ ثابت،‌ معنای چندانی ندارند،‌ کنار گذاشته شده و مترجم کوشیده با توجه به آنچه موردنظر مؤلف بوده، به تاریخچه نزدیک‌تر باشد تا به گزارش وضع موجود. این کتاب از این نظر که تاریخچۀ پیدایش و رشد روزنامه‌های سرآمد چهار قاره را بازگو می‌کند، در نوع خود بی‌همتاست. توجه کلاس‌های روزنامه‌نگاری و علوم اجتماعی دانشگاه‌های ایران به این کتاب، تأییدی است بر ارزش آکادمیک و تحقیقی آن. بررسی انعکاس تحولات هفت سال آخر رژیم پهلوی در آن روزنامه‌ها، به بیانی آماری، به اعتبار کتاب به عنوان اثری معتبر و تحقیقی می‌افزاید.

از بررسی تاریخ این دوازده روزنامه الگویی مشخص به دست می‌آید. روزنامه‌ها اصلا جایگاه ممتازشان را با جانبداری از یک مخالفت ریشه‌ای به هنگام فروپاشی نظام کهنه کسب مب‌کنند. چه به رشد «ایج ملبورن» نگاه کنیم که از حد روزنامۀ یک‌ورقی رادیکال و ورشکستۀ دهۀ 1850 به حد صدای رسای جامعۀ استرالیا در آغاز قرن بیستم رسید، یا به «گلوب تورنتو» که از هفته‌نامۀ مذهبی دهۀ 1840 تبدیل به صدای رعدآسای لیبرالیسم دهۀ 1870 شد. در برابر ما پدیده‌ای قرار دارد که در هنگام تغییر کشور به شکلی نوین، از بیرون حوادث سیاسی به درون می‌آید و بخش از نخبگان حاکم می‌شود. این روند منحصر به مستعمره‌های سابق بریتانیا نیست. درست همین جریان در «کوریه‌ره دلا سرا» هم اتفاق افتاد که در سال‌های 1880 تا 1920 از حد روزنامه‌ای تک‌ورقی و بی‌اهمیت تا حد صدای لیبرالیسم شمال ایتالیا رشد کرد و آخرین نهادی بود که هنوز شهامت و پایگاه محکوم کردن فاشیسم موسولینی را داشت.

موقعیت انگار یکسان این دوازده روزنامه این است که برآمد از نظام مستقر باشند بی‌آنکه الزاماً همیشه برای آن کار کنند و از این جنبه «پراودا» و «الاهرام» هم دربست کنار گذاشته نمی‌شوند. در واقع از روند تأثیرهای متقابل و پیچیده و بی‌پایانی حرف زده می‌شود که در آن روزنامۀ امروز پاسخی برمی‌انگیزد که در شمارۀ فردا خبر می‌شود، سیاست‌مداران به اظهارنظر سرمقالۀ یک روزنامه واکنش نشان می‌دهند و باز از نو. به همین دلیل است که شیوۀ کار این دوازده روزنامه در برخورد با داستانی خاص طی یک دهه ارزیابی شده است و اگر تاریخ این روزنامه‌ها نمایانگر میزان شجاعت و درستی عمل بیشترشان در تکلیف دشوار حراست از استقلال خود در برابر دولت‌ها باشد، روش گزارشگری‌شان از رویدادهای ایران در دهۀ 1970 نشان می‌دهد تا چه اندازه در تکلیف ساده و مرسوم گردآوری و ارائۀ اخبار، بد عمل کرده‌اند.

دو بخش «وقایع‌نگاری یک شکست» و «نتیجه‌گیری» در پایان کتاب مروری است بر مطالب این دوازده جریده پیرامون تحولات ایران در سال‌های منتهی به بهمن 1357. با اطمینان می‌توان گفت نسل جوان ایران که از آن واقعه خاطرۀ شخصی ندارد، اکنون بیش از نسل پیشین در جزئیات بی‌ماندی که این کتاب به دست داده و در نتیجه‌گیری آن تأمل خواهد کرد.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت ویراست جدید

یادداشت مترجم: تقدس و ابتذال ستون‌های چاپی

دربارۀ نویسنده

یادداشت مؤلف

مقدمه

1. تایمز/ سرمقاله‌ها

2. لوموند/ سرمقاله‌ها

3. دی ولت/ سرمقاله‌ها

4. کوریه‌ره دلا سرا/ سرمقاله‌ها

5. پراودا/ سرمقاله‌ها

6. الاهرام/ سرمقاله‌ها

7. آساهی شیمبون/ سرمقاله‌ها

8. نیویورک تایمز/ سرمقاله‌ها

9. واشنگتن پست/ سرمقاله‌ها

10. گلوب اند میل/ سرمقاله‌ها

11. ایج ملبورن/ سرمقاله‌ها

12. راند دیلی میل/ سرمقاله‌ها

وقایع‌نگاری یک شکست

نتیجه‌گیری

نمایه