حقیقت آدم از دید ابن عربی و شارح او قیصری؛ برگرفته از کتاب «شرح فصوص الحکم»
خلاصه
«حقیقت آدم» ترجمۀ واژههای «فص آدم» برگرفته از کتاب فصوص الحکم ابن عربی است. نخستین فص از فصوص بیستوهفتگانۀ فصوص الحکم، فص آدم است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
محیالدین ابن عربی، فیلسوف و عارف و شاعر مسلمان عرب اهل اندلس، از جمله بزرگانی است که تفسیرها و تقریرهای بهغایت متفاوت از آثارش، موجب بروز جنبشهای فلسفی و عرفانی گوناگون در عالم اسلام شده است. در سال ۵۶۰ هجری قمری متولد شد. در ۲۱ سالگی به تصوف روی آورد. چندی نگذشت که بلندآوازه شد و مشایخ زمان به دیدارش شتافتند. از جمله این بزرگان شمس تبریزی بود که در وصفش گفته است: «کوهی بود کوهی، نیکو همدرد بود. نیکو مونس بود، شگرف مردی بود شیخ محمد، اما در متابعت نبود».
«حقیقت آدم» ترجمۀ واژههای «فص آدم» برگرفته از کتاب فصوص الحکم ابن عربی است. نخستین فص از فصوص بیستوهفتگانۀ فصوص الحکم، فص آدم است. برابرنهادهای واژههای عربی این کتاب ناآشنا به ذهن است؛ بنابراین بیشترین تلاش نگارندۀ این کتاب بر آن بوده از واژههایی در ترجمۀ کتاب شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی استفاده کند تا از یکسو معنای واژه زیر دستوپای واژه له نشود و از سوی دیگر معنای تفسیری آن با آنچه فلاسفۀ بعد از ابن عربی گفتهاند، روشن شود. برخی از این برابرنهادها برای اولین بار به کار گرفته شدهاند؛ مانند واژههای بایدیت و شایدیت یا بایدی و شایدی و هستی بایدی و هستی شایدی که ریشه در واژههای واجب و ممکن دارند.
مترجم در ادامه به مراتب هستی اشاره میکند و پایه و اساس اختلافات و دوگانگیهای اندیشمندان ژرفنگر را تسریدادن حکم مرتبهای از هستی به مرتبهای دیگر میداند؛ به عنوان مثال از واژه «عین» یاد میکند و معتقد است «عین» در «مرتبه زمان» دارای همان معنایی نیست که در «مرتبه فرازمان» از آن سخن به میان میآید.
در این کتاب، تنها یک فص از فصوص بیست وهفتگانۀ کتاب «فصوص الحکم» ابن عربی که توسط قیصری شرح شده است، ترجمه، شرح و تفسیر می شود. از نظر مترجم، در ادبیات ابن عربی، همۀ انسان ها خدا خوانده می شوند و این «خداخواندگی بشر» به اعتبار «درون آیی» است؛ اما به اعتبار برون آیی، بشر بندهای بیش نیست. از جمله نکات دیگری که در این کتاب حائز اهمیت است، علاقه وافر ابن عربی به «اسماء» یا همان «نامها» است و مترجم دیدگاه قیصری دربارۀ نام های الهی را نقد میکند و نیز شرحی که قیصری از آرای ابن عربی درباره نام ها میدهد که هر نامی از نامهای الهی، «صورتی در علم» دارد و این صورت، «ماهیت» و «عین ثابت» نام گرفته است. با این استدلال قیصری، مترجم کتاب «حقیقت آدم» نتیجه میگیرد که چنین تفسیری یادآور «رب النوع» یونانی است. مقایسه مبحث نامها و ربالنوعهای یونانی از نکات بسیار کلیدی در این کتاب به شمار میرود.
سرشت اندیشۀ ابن عربی بر مبنای «عین ثابت» و «وجود عین ثابت» است. «عین ثابت» جناب ابن عربی در ذهن خداوند (حضرت علمیه) جای دارد ... نامهای مورد اشاره ابن عربی، برگرفته از اساطیر و خدایان یونانی است؛ یعنی همانطورکه برای هر صفتی در یونان، خدایی است، هر نامی از نامهای الهی، از نظر ابن عربی خدایی است که ایجادکننده است. تفاوت «اساطیر و خدایان یونان» با «نام های پروردگار نام» آن است که در میان خدایان یونان رقابت و در میان «نام های پروردگار نام» ابن عربی رفاقت حاکم است.
در این کتاب از واژههای جدیدی مانند «حضره» (پیشگاه) و «حضرات» (پیشگاهها) یاد شده است. برخی از این واژهها ترجمه بیکم و کاست اصطلاحات فلسفه یونان است؛ مانند کلیات خمس که در این کتاب با نام «حضرات خمسه» شناخته میشود. برخی دیگر از این حضرات عبارتند از: حضرت احدیت (پیشگاه یکتاسرشت)، حضرت علمیه (پیشگاه دانش الهی)، حضرت عینیه (پیشگاه خارج از دانش الهی) حضرت الهی (پیشگاه الهی)، حضرت جمع (پیشگاه جمع)، حضرات خمسه الهی عالم و… پیشوند حضرت از یک سو نشان احترام و از سوی دیگر نشانۀ حضور است. بر این مبنا میتوان با احتیاط گفت واژۀ حضرت به «فرازمان» بازمیگردد. علاوه بر «حضرات خمسه» که یادآور «کلیات خمس ایساغوجی» یونانی است، دو حضرت علمیه و عینیه الهی نشان میدهد که ظاهراً ابنعربی و قیصری شرمشان میشده از «ذهن خداوند» سخن عیان آرند و لذا از واژۀ «حضرت علمیه» بهره بردهاند. قائل شدن ذهن برای خداوند، چیزی جز شبیهسازی پروردگار با آدم نیست! اینکه اصل خلقت در فرازمان به چه نحو رخ داده، برای همیشۀ زمانی، پنهان خواهد ماند و این نادانی بشر، نهایت آگاهی اوست.
در پایان کتاب واژهنامۀ فلسفی از کتاب آورده شده است.
فهرست مطالب کتاب:
پیشدرآمد
فصل اول: فی الوجود و انه هو الحق
فصل دوم: در نامها و شرح نامهای خداوند است
فصل سوم: دانش الهی
فصل چهارم: در جوهر و عرض
فصل پنجم: کلیات خمس یا پیشگاه پنجگانۀ الهی جهان؟
فصل ششم: جهان نمونه
فصل هفتم: مراتب کشف و انواع آن
فصل هشتم: دو اعتبار «نام الهی» در نسبت با دیگر نامها
فصل نهم: روح برتر و نامهای او
فصل دهم: «هستی» و «نیستی» امور عینی آفرینشی، ناشی از درخشندگیهای الهی است
فصل یازدهم: پیشگاه امور عینی ثابت
واژهنامۀ فلسفی
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
خندۀ عارفان: بیداری روح به وسیلۀ حکمتهای طنز
جمال رحمندر واقع این کتاب دربارۀ بینشهای معنوی است که از طریق آموزش داستانها و آیات مقدس یا شعرها منتقل می
شمس در کسوف: دفاع از شمس تبریزی در محکمۀ منکران آفتاب
غلامرضا خاکیهدف اصلی این کتاب تشریح چندوچون زندگی شمس و مولانا و شرح سخنان آنان نیست، بلکه هدف این کتاب بررسی ات
نظری یافت نشد.