معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

شعر حافظ از لحاظ بلندی اندیشه، پرواز تخیل، تصویرگری، هنر بیان، لطف ترکیب سخن، جادوی موسیقی کلام، نمونه‌ای کامل و تمام است و نیز از افکار لطیف عارفانه، لحن ظریف رندانه با نقدهای هوشمندانه و بسیاری جهات دیگر جاودانه و در اوج است.

دیوان حافظ اگر به دریا تشبیه شود، از میان دریای دیوان او آفتاب قرآن می‌ت‍‍‍ابد. در امواج غزل‌ها می‌توان نشانه و راز و رمز آیات را جستجو کرد. اگر دیوان حافظ به کوه تشبیه شود، وقتی به قلۀ غزل‌های عاشقانۀ عارفانه می‌رسیم و افق را می‌بینیم و نفس تازه می‌کنیم، آفتاب قرآن بر قلۀ دیوان حافظ تابیده است و افق نگاه ما قرآنی است. قرآن مجید دم حیات‌بخش مسیحایی است که بر تاروپود جان و روان حافظ دمیده و مانند نسیم سحری خوشبویی بر واژگان و معانی دیوان او وزیده است. قرآن مجید در دیوان حافظ حضوری آشکار دارد یا به عبارتی دیگر حافظ غزلیات خود را در حضور قرآن سروده است. غزلیات حافظ همه از غزل رنگین جان او، رنگ و معنا گرفته‌اند. جان حافظ نیز در فضای دولت قرآن بالیده است.

کار کارستان حافظ این است که شهد منظومۀ معانی را در شکر منظومه واژگان با جادوی منظومۀ آوایی، در تابلوهای صورتگری درهم آمیخته است. از کتاب دیوان شرقی گوته می‌توان دریافت که در زبان آلمانی نیز گوته شاعری را نیافته بود که او را مثل حافظ از خود بیخود کند و دیوان شرقی را در حال و هوای دیوان غزلیات حافظ بسراید.

نویسنده در این کتاب کوشیده به تماشای باغ آینه غزلیات حافظ برود. در این گشت‌وگذار یا گلگشت، دربارۀ منظومۀ معانی، منظومۀ بیانی، منظومۀ آوایی، منظومۀ تصویری یا صورتگری و نگارگری و منظومۀ روایی (غزل ـ داستان) دیوان حافظ تأمل کرده است. این پنج‌گانه در شناخت غزل‌های عارفانه ـ عاشقانه، غزل‌های عاشقانه ـ عربی و نیز غزل‌های رندانۀ حافظ به مثابۀ راهنما یا چراغ راه، مسیر پیچیده و گاه لغزان و البته رقصان غزلیات حافظ را روشن می‌کند؛ روشنایی که در تلألؤ آن شاهد رقص سایه‌های ابریشمین و نقره‌ای هستیم.

اوجِ اوج حافظ، غزل‌های عرشی اوست؛ غزلیاتی که همانند داستان‌های رمزی ابن سینا، حی بن یقظان، رساله الطیر و سلامان و ابسال، با یکدیگر پیوند خوردن و مکمل یکدیگرند. غزل‌های عرشی «الا یا ایها الساقی ادر کأسا و ناولها» و «سال‌ها دل طلب جام جم از ما می‌کرد» مثل آینه، تمام دیوان را در خود بازتاب می‌دهند. از زاویۀ نگاه این دو غزل، نویسنده به بازتاب منظومۀ معانی و بیانی و موسیقایی و تصویری و روایی نگریسته است.

فهرست مطالب کتاب:

درآمد

دیباچه

طلیعه غزلیات حافظ

بخش یکم: منظومه‌های پنجگانه

فصل یکم: حضور حافظ

فصل دوم: منظومه معانی

فصل سوم: منظومه بیانی

فصل چهارم: منظومه آوایی

فصل پنجم: منظومه تصویری

فصل ششم: منظومه روایی غزل ـ داستان

بخش دوم: غزل‌های عرشی

سخن آخر