معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

مجموعۀ کتاب‌های «چگونه می‌نویسم» با هدف راهنمایی و آموزش به علاقمندان به نوشتن تهیه و منتشر شده است که در این کتاب‌ها، نویسندگان ایرانی و خارجی، حاصل عمرشان را در اختیار خوانندگانی قرار می‌دهد که دوست دارند بنویسند. آنها نویسندگان جوان و علاقمندان به نوشتن را به صورت عملی راهنمایی می‌کنند. آنها می‌گویند هر روز چطور، در کجا و از چه ساعت تا چه ساعتی می‌نویسند. همچنین در طول سال‌هایی که نوشته‌اند، با چه مسائل و مشکلاتی روبرو شده و چگونه آنها را از پیش پا برداشته‌اند. این نویسندگان باتجربه می‌گویند موضوع اصلی نوشته‌شان را چگونه پیدا و مشخص می‌کنند؛ بعد چطور آن موضوع را پرورش می‌دهند؛ چگونه ایده‌های نو را وارد کارهایشان می‌کنند؛ از چه راه‌های خلاقانه‌ای به سوژه‌های موردنظرشان می‌پردازند. در این مجموعۀ کتاب‌ها، نویسندگان دربارۀ نکاتی صحبت می‌کنند که آگاهی از آنها برای علاقمندان به نوشتن مهم است. در این مجلد که اختصاص به «سفرنامه‌نویسی» دارد، راهنمایی‌ها و شیوۀ نگارش هفت سفرنامه‌نویس آورده شده است.

اغلب سفرنامه‌نویسان با این قصد سفرنامه نوشته‌اند تا هم‌میهنان‌شان را با زندگی انسان‌ها در شهرها و کشورهای دیگر آشنا سازند. یکی از سفرنامه‌های فارسی باقی‌مانده از گذشته، سفرنامۀ ناصر خسرو است. سفرنامه‌نویسی جدید تقریباً از دورۀ قاجار آغاز شد و در دوران معاصر نیز افزون بر سفرنامه‌هایی که توسط نویسندگان مختلف به نگارش درآمده است، در شبکه‌های اجتماعی نیز علاقمندان بسیاری دربارۀ سفرهایشان می‌نویسند. دربارۀ سفرنامه‌نویسی در جهان هم گفته می‌شود برخی از کهن‌ترین گزارش‌های سفر متعلق به مصریان است که قدمت یکی از آنها به سدۀ ششم پیش از میلاد می‌رسد.

برخی از محققان باور دارند سفرنامه‌ها را می‌توان به سه نوع تقسیم کرد: تمثیلی همانند منطق الطیر عطار؛ خیالی مثل سیاحت‌نامۀ ابراهیم بیک زین‌الدین مراغه‌ای، و سفرنامۀ واقعی همچون خسی در میقات جلال آل احمد. ولی سفرنامه چه ویژگی‌هایی دارد و در نوشتن آن به چه نکاتی باید توجه کرد؟ هدف سفرنامه‌نویس از نوشتن آن چیست؟ نویسندگان جوان و علاقمندان سفرنامه‌نویسی را چگونه آغاز کنند؟ به جز کتاب‌های آموزشی، یکی از منابع مهم و یاری‌کننده، تجربیات سفرنامه‌نویسانی است که سال‌ها در این حوزه کار کرده‌اند. در این کتاب هفت سفرنامه‌نویس باتجربه و نامی معاصر در گفتگوهایی که داشته‌اند، بر اساس دانش و تجربیات خود دربارۀ سفرنامه‌نویسی، طراحی و ساختار آن سخن گفته‌اند.

منصور ضابطیان دربارۀ نگارش سفرنامه‌های خود گفته است: «سفرنامه‌هایم را در سفر نمی‌نویسم. حتی بلافاصله بعد از سفر هم نمی‌نویسم. معمولاً با فاصلۀ چهار تا شش‌ماهه، بعد از سفرم شروع می‌کنم به نوشتن. در سفر روی «کیبورد» در حد خیلی کوتاه می‌نویسم یا ویدئوهایی و عکس‌هایی می‌گیرم که در یادآوری اتفاقات کمکم می‌کند و بعد از اینکه به ایران برمی‌گردم، مطالعاتی را شروع می‌کنم. البته این را هم بگویم که مطالعه در مورد آن کشور دو بخش دارد: یک دوره مربوط به قبل از سفر است که باید اطلاعات اولیه داشته باشم تا بدانم کجاها باید بروم و چکار بکنم و چه چیزی جالب است؛ اما بخش عمدۀ مطالعاتم مربوط به بعد از سفر است، مثلاً چه چیزهایی در آنجا دیده‌ام که هیچ جایی در موردش صحبت نشده است و منبعی به صورت مستقیم در مورد آنها مطلبی ندارد». (ص 27)

رضا امیرخانی نویسندۀ سفرنامه‌های داستان سیستان، جانستان کابلستان و نیم‌دانگ پیونگ‌یانگ است. او در این کتاب از خاطرات و روش نگارش این سه کتاب سخن گفته است. در بخشی از این کتاب آمده است: نوشتن سفرنامۀ افغانستان شش ماه طول کشید. من همۀ اینها را روی نمودار دارم، نمودار کلمه در روز و می‌توانم دقیق بگویم .... نوشتن سفرنامۀ کرۀ شمالی هم هفت ماه طول کشید». در ادامۀ دربارۀ برنامۀ روزانه نوشته است: «من جزء نویسنده‌هایی هستم که به نوشتن حرفه‌ای نگاه کرده‌ام و نوشتنم فقط مخصوص روز است و شب می‌روم به خانه و مشغول زندگی می‌شوم». (ص 90)

مهدی حجوانی در این کتاب، دربارۀ سفرش به آلمان و کتاب «مونیخ به افق تهران» سخن گفته است. در بخشی از این نوشتار آمده است: «توصیه‌ام به کسانی که می‌خواهند سفرنامه بنویسند، این است که قبول کنند آدم‌های ماجراجویی باشند. آنها باید به جایی بروند که درباره‌اش سؤال وجود داشته باشد و کسانی طالب شنیدن دربارۀ آن باشند. به طور مثال به دلیل خطرناک بودن، خیلی‌ها به افغانستان سفر نمی‌کنند؛ اما یک نفر اگر بیاید بافت جامعۀ افغانستان را بگوید، بسیار شنیدنی است». (ص 139)

دکتر محمود زندمقدم نویسندۀ کتاب‌های هفت‌جلدی حکایت بلوچ و کتاب‌‌های آدم‌های سه قران و صناری، قلعه، آفاق جزیرۀ قشم می‌باشد. او در این نوشتار آورده است: «شیوۀ کارم به این شکل بود که یادداشت برمی‌داشتم. بعد در یک فرصتی که پیش می‌آمد، می‌نشستم تنظیم‌شان می‌کردم. گاه پیش می‌آمد که هفت دفعه این کار را تکرار می‌کردم. برای نوشتن «حکایت بلوچ» به دنبال نثری چکشی و ضربتی می‌گشتم که سفر را نشان بدهد، حرکت را نشان دهد. مدل‌های مختلف را نوشتم تا بالاخره نثری را که می‌‌خواستم، پیدا کردم». (ص 172)

برادران امیدوار نخستین جهانگردان پژوهشگر ایرانی بودند که در سال‌های 1333 تا 1343 به پنج قارۀ جهان از قطب شمال تا سرزمین آتش در جنوبی‌ترین بخش قارۀ آمریکا سفر کردند. در بخش پنجم کتاب، عیسی امیدوار دربارۀ این سفرها و نگارش آنها سخن گفته است. در بخشی از این کتاب دربارۀ ویژگی‌های سفرنامۀ خوب آمده است: «یک اینکه مستند باشد. اگر مستند باشد، به خودی‌خود جالب است. نکتۀ بعدی بحث پرورش آن است که برمی‌گردد به هنرهای نگارشی نویسنده که آنها را به مرور زمان فراگرفته است». (ص 192)

ششمین بخش این کتاب، اختصاص به نگارش یادداشت‌های دیوید فارلی دارد. در بخشی از این نوشتار آمده است: «نوشتن مثل یک کاردستی است. برای نویسندۀ خوب بودن نیاز نیست که دارای استعداد ذاتی باشیم. فقط لازم است که میل به نوشتن داشته باشیم و برای بهتر شدن تلاش کنیم. با رفتن به کلاس‌های نویسندگی، خواندن کتاب‌های مرتبط با آن، گفتگو با مردم در مورد آن می‌توانیم نویسندۀ خوبی شویم». (ص 207)

آخرین بخش این کتاب دربارۀ یادداشت‌های دان جورج نویسندۀ آمریکایی است. در این نوشتار آمده است: «من به عنوان ویراستار، در هر سفرنامه به دنبال انسجام و شکل جذاب روایی هستم و شاید از همه مهم‌تر به داستان سفرنامه و شخصیت‌های قوی، گفتگوی سریع و نوشتن متفکرانه هستم. داستان‌هایی را تحسین می‌کنم که تجربه‌ای را به‌وضوح بیان می‌کنند». (ص 215)

فهرست مطالب کتاب:

از «کتاب نوشتن» تا «چگونه می‌نویسم»

سفرنامه‌نویسی

سفر و سفرنامه‌نویسی/ منصور ضابطیان

سه سفرنامۀ خاص/ رضا امیرخانی

سفر به کاکل اروپا/ مهدی حجوانی

روایت بلوچ/ محمود زندمقدم

از قطب شمال تا سرزمین آتش/ عیسی امیدوار

راز یک سفرنامۀ خوب/ دیوید فارلی/ زهرا جعفری

هنر سفرنویسی/ دان جورج/ نسترن صائبی