جهانگشای خاقان: تاریخ شاه اسماعیل 948 ـ 955 قمری
خلاصه
این کتاب که نام «جهانگشای خاقان»، تاریخ مفصل شاه اسماعیل (1501 ـ 1524 م/ 907 ـ 930 ق) گرفته است، یگانه تاریخ ارزشمند زندگی شاع اسماعیل صفوی میباشد، هرچند در مواردی نیز به طور مختصر به شرح حال اجداد این شاه صفوی و معاصران وی پرداخته است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
این کتاب که نام «جهانگشای خاقان»، تاریخ مفصل شاه اسماعیل (1501 ـ 1524 م/ 907 ـ 930 ق) گرفته است، یگانه تاریخ ارزشمند زندگی شاع اسماعیل صفوی میباشد، هرچند در مواردی نیز به طور مختصر به شرح حال اجداد این شاه صفوی و معاصران وی پرداخته است. با وجود اهمیت این کتاب مهم که به آغاز قدرتگیری صفویان میپردازد، کتاب مهجور مانده و کمتر شناختهشده است و فقط دو نسخۀ خطی از آن وجود دارد که یکی در کتابخانۀ دانشگاه کمبریج و دیگری در موزۀ بریتانیا نگهداری میشود.
در این کتاب بعد از ذکر مختصری از احوال اجداد شاه اسمعیل وقایع دوران زندگی وی کاملاً و به ترتیب وقوع آنها بیان شده است و با دعا برای سعادت و خوشبختی شاه طهماسبشاه که بعد از پدر خود، شاع اسمعیل در روز دوشنبه 19 رجب سال 930 قمری به تخت سلطنت نشست، پایان مییابد. در متن نسخه اشعار فارسی و آیات قرآنی و احادیث رسول (ص) و همچنین اشعار بسیاری از مؤلف آمده است. تقریباً هر باب کتاب با بیان ورود بهار و مضامین متناسب با موضوع آن باب آغاز میگردد. زبان و سبک نگارش این کتاب متناسب با روزگار نگارش بوده است؛ مؤلف اساساً نثر مصنوع به کار برده و انشای وی مانند سایر نویسندگانی است که در قرن شانزدهم میلادی در نواحی شمال شرقی ایران و ماوراءالنهر از تربیت و سرپرستی تیموریان برخوردار بودهاند. اما خوشبختانه مؤلف این کتاب کاملاً متوجه است که کجا مطالب خود را به سادهترین و صریحترین زبان بیان کند و اینجاست که تفاوت وی از نویسندگانی مانند «وصاف» آشکار میشود.
مؤلف به کتابهایی که از آن در تألیف این کتاب استفاده کرده، اشاره نکرده است؛ غیر از کتابی که آن را «نسخۀ نامربوط» خوانده است. اما در نتیجۀ مقایسۀ محتویات این کتاب با محتویات کتاب «حبیب السیر» خواندمیر که تنها چهار ماه قبل از فوت شاعر اسماعیل در ربیعالاول 930 قمری به تکمیل رسیده، پی میبریم که «حبیب السیر» بسیار مورد استفادۀ مؤلف این کتاب قرار گرفته و سرا ـ د ـ رُس این نکته را با کمال وضاحت به ثبوت رسانیده است؛ اما جهانگشای خاقان مطالب بسیاری بهویژه وقایع اوایل زندگی شاه اسماعیل را دارد که در «حبیب السیر» نیامده است. سرا ـ د ـ رُس پس از مطالعۀ کتاب امیرمحمود بن خواندمیر حقاً به این نتیجه رسیده که امیرمحمود از کتاب حاضر استفاده کرده است. امیرمحمود تألیف کتاب خود را به سال 955 قمری آغاز نموده و به سال 957 قمری به پایان رسانیده است؛ در صورتی که کتاب «جهانگشای خاقان» بایستی قبل از آن تألیف شده باشد؛ چنانکه از بعضی مطالب آن برمیآید چندی بعد از 947 قمری به تکمیل رسیده است.
نام مؤلف این کتاب معلوم نیست و هیچکدام از نسخههای خطی کتاب هم اشارهای به این امر ندارد که بتواند به شناسایی وی کمک کند.
بهراحتی میتوان از بین سطور این کتاب، علت فروپاشی دولت تیموری را پیدا کرد. سلطان حسین بایقرا که به کمک وزیر دانشمندش امیرعلیشیر نوایی توانسته بودند از خلأ به وجودآمده بعد از کشتهشدن سلطان ابوسعید هرات را فتح نماید و حلقۀ ادبی این شهر را پرآوازه کند در دورۀ آرامش 35 ساله تعداد فرزندان پسر سلطان حسین که 14 نفر بودند و هر یک داعیه جانشینی داشتند چند سال آخر سلطنت سلطان حسین را به منازعه داخلی گذراندند و سرانجام به فروپاشی دولت تیموری انجامید، در حالی که در همین زمان محمدخان شیبانی و شاه اسماعیل صفوی داعیۀ کشور ستانی داشتند. مرگ امیرعلیشیر نوایی در واقع غروب واقعی دولت تیموری بود؛ چون نفوذ امیرعلیشیر بر فرزندان سلطان حسین بایقرا تا اندازهای از درگیریهای اجتنابناپذیر فرزندان سلطان حسین میکاست.
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
منابع مشابه بیشتر ...
زمجی نامه: بخش دوم (داستان علی بن احمد زمجی)
راوی ناشناسنخستین حلقه از مجموعه روایتهایی که در حکم داستانهای پیرامون «ابومسلمنامه» در سنت دنبالهنویسی پدی
سیری اجمالی در تاریخ طبری
به کوشش سعید قانعیاسلوب کتاب طبری بر اساس سالنامهنویسی است؛ یعنی وقایع سنوات را چنانکه موافق روایات به او رسیده است
دیگر آثار نویسنده
الاصطلاحات الطبیة
مؤلف ناشناساز متن رساله برمیآید نویسندۀ آن بر منابع طبی دورۀ اسلامی و بهویژه بر کتاب «قانون» اثر بزرگ ابنسین
نظری یافت نشد.