معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

این کتابچه، بیانگر تجربۀ امریکا در حوزۀ سیاست‌گذاری علم بعد از جنگ جهانی دوم و بازخوانی آن بعد از 75 سال است و همچنین ایده‌هایی برای 75 سال آتی را دربر دارد. محتوای این گزارش بیانگر سیاست‌گذاری برای علوم پایه، مهندسی و پزشکی است. از این‌رو می‌توان دید که چگونه علم به‌مثابۀ یک پایه و محور حکمرانی است و چگونه اقتدار کشور با سیاست‌های علمی پیوند خورده است.

این گزارش بیانگر چند نکتۀ کلیدی دیگر هم هست؛ یکی اینکه درک سیاست‌گذارانه از علم، درکی صرفاً تخصصی از رشته‌‌ای علمی نیست، بلکه درکی جامع از منطق علو و تحولات آن در نسبت با ضرورت‌ها و نیازهای سیاست، جامعه و اقتصاد است؛ از این‌رو اصولاً سیاست‌گذاری برای علم فراتر از مرزهای علم صرف را دنبال می‌کند. نکتۀ دوم آن است که فراهم کردن زمینه‌های رشد و توسعۀ علم، عالمان و تحقیقات آنها، به تعبیری دیگر حکمرانی موفق، مستلزم سیاست‌های علمی موفق است تا در نهایت بتوان شاهد رشد و توسعۀ همه‌جانبه در جامعۀ کلان بود. نکتۀ سوم، درک وسیع و عمیقی است که از کاربردی شدن علوم در این گزارش به طور ضمنی وجود دارد.

این گزارش بیانگر آن است که علوم (علوم پایه، مهندسی و پزشکی) را نباید خیلی زودهنگام معطوف به یک مسئلۀ کاربردی و رفع نیاز عینی کرد و به عبارت دیگر علوم و مهندسی و پزشکی را به کاربرد عینی آنها تقلیل داد و در این امر تعجیل کرد. چه‌بسا این درک از کاربردی‌سازی علوم و شتاب‌زدگی در آن، منجر به آشفتگی در نهاد علم و عملکرد آنها شود. مسئلۀ اصلی در این سیاست‌گذاری‌ها، محوریت و اولویت منطق علم و اجتماعات علمی و ابعاد آنهاست. به همین دلیل آنچه وجود دارد، آن است که درکی جامع از نهاد علم و اجتماعات علمی می‌تواند زمینه‌های رشد و بالندگی علوم را فراهم کرده و به طور غیرمستقیم می‌تواند هم‌زمان باشد با رشد پژوهش‌های بنیادی در علم و به تبع آن نیازهای کاربردی جامعه را از طریق علم و محصولات آن رفع کند و این نکته البته در حوزۀ علوم انسانی حساسیتش دوچندان است.

در نهایت این گزارش نشان می‌دهد چگونه باید علم را به مثابۀ سامانه‌ای جامعه‌شناختی، روان‌شناختی و سیاستی دید تا بتوان برای ارتقای محتوای تخصص علمی، زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و روان‌شناختی را فراهم کرد و به‌تبع این وضعیت توسعه‌یافته از سیاست‌گذاری علم، انتظار توسعۀ همه‌جانبه را هم داشت.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچۀ مؤسسه

درنگی دربارۀ جایگاه سیاست‌گذاری علم در ایران

علم در آینده: سیاست‌ها ما؟

فرهنگستان ملی علوم، مهندسی و پزشکی

سپاسگزاری از بررس‌ها

پیش‌گفتار

1. مقدمه

2. مسیرهایی به سوی رهبری در آینده و اکنون

3. واکنشی به نهاد پژوهش تکامل‌یابنده

4. علم و مردم

5. علم و خیّربودن

6. انقلابی در رابطۀ پژوهشی دولت ـ صنعت

7. از پژوهش پایه تا نوآوری و رشد اقتصادی

8. چهار نکتۀ پایانی